Για το βιβλίο  “Έγκλημα και Τιμωρία”  άκουσα για πρώτη φορά όταν ήμουν ακόμα μαθήτρια. Ομολογώ ότι ο τίτλος του με τρόμαξε λίγο, αλλά ταυτόχρονα μου τράβηξε το ενδιαφέρον. Πρόκειται για ένα από τα αγαπημένα βιβλία της μητέρας μου η οποία μου έλεγε τότε πόσο είχε απολαύσει το διάβασμά του στη δική μου ηλικία. Το μέγεθός του εντυπωσιακό, όσο και η θεματολογία του. Δεν αποτέλεσε τυχαία  έναν από τους λογοτεχνικούς ακρογωνιαίους λίθους του υπαρξισμού, μια φιλοσοφία που με γοητεύει εδώ και αρκετά χρόνια. Στην πραγματικότητα δεν είχα ιδέα τι θησαυρούς θα έβρισκα φυλαγμένους μέσα σε αυτό, που κωδικοποιήθηκαν από τον Ντοστογιέφσκι πριν από ενάμιση αιώνα. Η ψυχολογική ανάλυση του ήρωα από το μεγάλο Ρώσο συγγραφέα δίνει στο έργο τέτοιο  βάθος και ο ουσιαστικός προβληματισμός του είναι αυτά που το καθιστούν διαχρονικό.

Με την πρώτη ματιά, ανακάλυψα την ενσάρκωση κάποιας επίγειας κόλασης. Μετά από τα χρόνια του στη Σιβηρία, ο Ντοστογιέφσκι σκιαγράφησε ένα τοπίο τόσο άθλιο και διαταραγμένο όπως φαινόταν να ξετυλίγεται στις σελίδες. Έγινε σαφές, ωστόσο, ότι αυτός ο κόσμος δεν είναι άλλος από τον δικό μας. Και χρειάστηκε τόσο πολύς καιρός για να το συνειδητοποιήσει αυτό, κυρίως γιατί χρειάζεται τόσος χρόνος για να παραδεχτεί κανείς τα προβλήματα που υπάρχουν. Αυτό έκανε και ο Ρασκόλνικοφ, ο πρωταγωνιστής. Σε έναν κόσμο παντελώς αδιάφορο για τις εσωτερικές διαμάχες του ανθρώπου, νιώθουμε μερικές φορές την επιθυμία να σπάσουμε όλα τα ηθικά όρια , να αναπνεύσουμε καθαρό αέρα. Φοβόμαστε όμως μήπως κριθούμε και καταδικαστούμε από εκείνους που πνίγονται από κάτω μας.

Ο Ρασκόλνικοφ, φοιτητής της Νομικής στην Αγία Πετρούπολη, διαπράττει έναν διπλό φόνο μιας ηλικιωμένης τοκογλύφου και της αδερφής της. Κίνητρο της δολοφονίας; H  βαθιά του επιθυμία να υπερβεί τα όρια της κοινωνίας, για να καταπολεμήσει την κοινωνική και οικονομική εξαθλίωση. Στη συνείδησή του το έγκλημα είναι δικαιολογημένο καθώς υπηρετεί κάποιον ανώτερο σκοπό. Στην πορεία, ωστόσο,  ο ήρωας βυθίζεται στις ενοχές και τις εσωτερικές συγκρούσεις του, κλείνεται στον εαυτό του, γίνεται εύθραυστος. Ο Ρασκόλνικοφ, που έγινε δολοφόνος δίχως να διστάζει να διαμαρτυρηθεί για την κοινωνική αδικία και να την καταγγείλει, αναρωτιέται αν τελικά είναι ο ίδιος εγκληματίας, τη στιγμή που όσοι κάνουν τους πολέμους ευθύνονται για εκατομμύρια θανάτους σε όλο τον κόσμο… 

Με παρότρυνση του Πορφύρη Πετρόβιτς αποφασίζει να παραδοθεί στην αστυνομία, καταδικάζεται σε οκτώ χρόνια φυλάκισης και μεταφέρεται στη Σιβηρία. Η ουσιαστική τιμωρία του δεν είναι αυτή που του επιβάλλεται από τον νόμο, αλλά η ίδια η συνείδησή του, από την οποία δεν μπορεί να ξεφύγει. Στο τέλος ο ήρωας μετανοεί για το έγκλημα που διέπραξε και βρίσκει τη λύτρωση στο πρόσωπο της νεαρής ιερόδουλης Σόνιας. Η μόνη σωτηρία του είναι να ακολουθήσει τον δρόμο  της αγάπης και της μετάνοιας ώστε να επιστρέψει στον κόσμο των ανθρώπων αλλαγμένος πια και φυσικά εξιλεωμένος.

Η ιστορία του Ντοστογιέφσκι είναι μια ιστορία της προσπάθειας της ανθρωπότητας να αναγνωριστεί σε έναν κόσμο που αλλάζει. Από ποιον; Από μόνο του. Η Ρωσία του Ντοστογιέφσκι αντιμετώπιζε τις υποκρισίες και τις εντάσεις μεταξύ μιας τσαρικής, ορθόδοξης χριστιανικής κυριαρχίας και μιας ανερχόμενης ριζοσπαστικής μειονότητας. Ο ίδιος ο Ρασκόλνικοφ βρίσκεται παγιδευμένος ανάμεσα σε αυτές τις δύο δυνάμεις, αφού ανατράφηκε από θρησκευόμενους γονείς και στη συνέχεια αφομοιώθηκε στα ακαδημαϊκά ιδρύματα που γέννησαν αυτόν τον ριζοσπαστισμό. Όμως, λόγω της αδυναμίας του να συνεχίσει τις σπουδές του εξαιτίας οικονομικών περιορισμών, απομονώθηκε, αφήνοντας την πληγωμένη περηφάνια του να τρέμει σαν πληγή. Το μαρτύριο του είναι διαφορετικό από τους άλλους που υποφέρουν γύρω του. Αυτό είναι ένα σημείο που πρέπει να αντιμετωπιστεί, γιατί περιβάλλεται από βάσανα. Κάποιοι, όπως ο Λεμπεζιάτνικοφ, επιδιώκουν να καλύψουν τα βάσανά τους τηρώντας κάποια ουτοπική κοινωνική ηθική. Θεωρώ ότι τα προβλήματα που αντιμετώπιζε ο Ρασκόλνικοφ ήταν πολύ απλά. Αναζητούσε απλώς να του δώσουν σημασία και να τον καταλάβουν. Όμως όσα στάθηκαν απέναντί ​​του ( φτώχεια, γελοιοποίηση κ.λπ.) πρόβαλλαν αυτή την απλή, ανθρώπινη ανάγκη σε κάτι που προσλάμβανε επαναστατικό τόνο. Άραγε, ήταν τρελός ο Ρασκόλνικοφ; Μπορεί να ήταν σε κάποιο βαθμό, όπως μπορεί και όλοι γύρω του να ήταν απλώς τυφλοί. Ήταν τόσο απρόθυμοι να παραβιάσουν τους νόμους της κοινωνίας και του Θεού που αφοσιώθηκαν σε μια ζωή μάταιης δουλείας.Ο Ρασκόλνικοφ, σε αντίθεση με όλους σχεδόν τους άλλους στο βιβλίο που υπέφεραν - με εξαίρεση τον Σβιτριγκάιλοφ-, ήταν ο μόνος που ήταν πρόθυμος να συντρίψει τις αλυσίδες της κοινωνίας και της θρησκείας που περιόριζε σωματικά την ατομική παρόρμηση να επαναστατήσει. Η ειρωνεία σε αυτό είναι ότι παρά την επαναστατική φύση του σε μια χριστιανική κοινωνία, ήταν αυτός που ανέλαβε έναν ρόλο σαν τον Χριστό. Περίμενε ότι οι άλλοι θα τον βλέπουν ως τον δολοφόνο και θα αρρωσταίνουν από τη σκέψη της αφέλειάς τους, της έλλειψης κατανόησής τους. Πράγματι, οι περισσότεροι τον έβλεπαν έτσι. Αλλά μερικοί, ιδιαίτερα η μητέρα του και η Σόνια, αναγνώρισαν τα βάσανά του και το αντιμετώπισαν με οίκτο. Αυτή ήταν η απόλυτη δύναμη που υπέταξε το μαρτύριο του και επαναπροσδιόρισε την ταυτότητά του.

Η ανάγνωση αυτού του βιβλίου ήταν μια εμπειρία που σκάβει βαθιά στους ψυχικούς λαβύρινθους μέσα στους οποίους συχνά χάνουμε τον εαυτό μας. Ο Ρασκόλνικοφ πρόβαλε την αγωνία του στην κοινωνία γύρω του, σκορπώντας φόβο, ανησυχία, οργή και σύγχυση σε όσους συνάντησε. Αλλά μέσα από αυτή την αγωνία, μπορούμε να δούμε την ουσία της ατομικότητας που συχνά χάνεται στη λάμψη της κανονικότητας.