Σε κάποιο θέμα που διάβαζα αυτές τις μέρες στους Τάιμς της Νέας Υόρκης κάποιος δυτικός αξιωματούχος μιλώντας για την κρίση στην Ουκρανία είπε "δεν θα αφήσουμε την Ουκρανία να γίνει ένα δεύτερο Μόναχο".

Η περισσότεροι και κυρίως οι νεότεροι δεν ξέρουν καν για ποιο πράγμα μιλούσε.

Η Συνδιάσκεψη του Μονάχου

Ήταν εκείνη η ταραγμένη περίδος πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν το ναζιστικό κόμμα της Γερμανίας βρισκόταν εδώ και μερικά χρόνια στην εξουσία και η κοινή γνώμη αλλά και το πολιτικό σύστημα της υπόλοιπης Ευρώπης είχε αρχίσει να θορυβείται από τις εικόνες που έρχονταν από την Γερμανία. Στα μεγαλοπρεπή στάδια που είχε χτίσει το Γ΄ Ράιχ, ο Χίτλερ έχοντας πίσω του τα γιγαντιαία εμβλήματα του καθεστώτος του και μπροστά μια ατέλειωτη στρατιά από τέλεια πειθαρχειμένους στρατιώτες, εκφωνούσε τους πύρινους λόγους του. Κάτω από την καθοδήγηση του, η Γερμανία είχε αγνοήσει τις κυρώσεις που είχε επιβάλλει η Συνθήκη των Βερσαλιών στην ηττημένη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου χώρα και είχε δημιουργήσει μια επιθετική ιδεολογία σαν εκδίκηση για την ταπείνωση των προηγούμενων είκοσι χρόνων.

Ένα από τα κύρια ζητούμενα ήταν η "αύξηση του ζωτικού χώρου" της Γερμανίας, όπως το πρόβαλε ο Χίτλερ, καθώς έβρισκε ότι τα όρια της Γερμανίας ήταν πολύ μικρά για να χωρέσουν το πληθυσμό της και τις επεκτατικές του διαθέσεις. Ήδη από τον Μάρτιο του 1938 η Γερμανία είχε προσαρτήσει την Αυστρία κάνοντας στην ουσία μια παρέλαση της μεγάλης στρατιάς της γερμανικής Βέρμαχτ, χωρίς να πέσει ούτε μια ντουφεκιά, ενώ ο αυστριακός λαός υποδέχτηκε το Χίτλερ στην Βιένη κρατώντας λουλούδια και ναζιστικές σημαίες.

Τη επόμενη χρονιά και καθώς η Γερμανία είχε αρχίσει να εκδηλώνει επιθετικές τάσεις προς την Τσεχοσλοβακία, η Αγγλία και η Γαλλία είχαν αρχίσει να ανησυχούν. Οι εωρωπαϊκοί πληθυσμοί δεν είχαν ακόμη αντιληφθεί τις θηριωδείες που ήδη συνέβαιναν στην Γερμανία με τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης που φιλοξενούσαν κυρίως Εβραίους αλλά και όσους Γερμανούς είχαν αντίρρήσεις με το ναζιστικό καθεστώς. Νόμιζαν ότι επρόκειτο για μια κανονική κατάσταση και ότι απλώς τους άρεσαν οι μεγαλειώδεις παρελάσεις και οι φαντεζί ομιλίες. Κανείς δεν έμοιαζε να έχει αντιληφθεί το τέρας που μεγάλωνε στο εσωτερικό της Γερμανίας και τα μεγαλεπήβολα σχέδια του Χίτλερ για μια παγκόσμια αυτοκρατορία των Ναζί που θα διαρκούσε για χίλια χρόνια όπως πίστευε.

Έτσι τον Σεπτέμβριο του 1938 ο Πρωθυπουργός της Αγγλίας Νέβιλ Τσάμπερλεν και Πρωθυπουργός της Γαλλίας Εντουάρ Νταλαντιέ πήγαν στο Μόναχο προσπαθώντας να κατευνάσουν την ένταση. Στην Συνδιάσκεψη του Μονάχου παρέστησαν δύο Πρωθυπουργοί, οι του Ηνωμένου Βασιλείου, Άρθουρ Νέβιλ Τσάμπερλεν και της Γαλλίας, Εντουάρ Νταλαντιέ και δύο ηγέτες: της Ιταλίας, Μπενίτο Μουσολίνι και της Γερμανίας Αδόλφος Χίτλερ, συνοδευόμενοι από τους υπουργούς Εξωτερικών των χωρών τους και συνομολόγησαν και υπέγραψαν την επομένη, 30 Σεπτεμβρίου, το Σύμφωνο του Μονάχου δια του οποίου και συνομολογήθηκε η προσάρτηση της Σουδητίας (περιοχή Γερμανών Σουδητών της Τσεχοσλοβακίας) στο Γ΄ Ράιχ. Από τη διάσκεψη αυτή αποκλείστηκε η συμμετοχή εκπροσώπου της Τσεχοσλοβακίας.

Στον επόμενο όμως χρόνο ο Χίτλερ τσαλαπατώντας όσα είχε υπογράψει στο Μόναχο, όχι μόνο κατέλαβε την Τσεχοσλοβακία αλλά την 1η Σεπτεμβρίου του 1939 εισέβαλε και στην Πολωνία.

Και έτσι κάπως ξεκίνησε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος.

Η κρίση της Κούβας

Το 1962 - που εκ των πραγμάτων αποδείχτηκε το πιο "θερμό" έτος του λεγόμενου Ψυχρού Πολέμου - η Σοβιετική Ένωση υπό την καθοδήγηση του Νικήτα Χρουστσώφ που είχε διαδεχτεί τον Στάλιν, είχε προσπαθήσει να εγκαταστήσει κρυφά βαλιστικούς πυραύλους με  πυρηνικές κεφαλές στο έδαφος της φιλικής της Κούβας του Φιντέλ Κάστρο. Ο Κάστρο είχε εγκαταστήσει κομμουνιστικό καθεστώς στην χώρα τους όταν ο επαναστατικός στρατός του είχε εκδιώξει τον φιλοαμερικανό δικτάτορα Μπατίστα το 1960.

Όταν οι Αμερικανοί από αεροφωτογραφίες κατάλαβαν τι ακριβώς μετέφεραν τα σοβιετικά πλοία που έφθαναν στην Κούβα θορυβήθηκαν. Πυρηνικά όπλα τόσο κοντά στην αμερικάνικη επικράτεια θα σήμαινε ότι θα μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να πλήξουν οποιοδήποτε στόχο στο έδαφος των Ηνωμένων Πολιτειών χωρίς να προλάβουν να αντιδράσουν. Ως τότε η "ισορροπία του τρόμου" όπως λεγόταν, βασιζόταν στο γεγονός ότι αν η μία από τις δυο υπερδυνάμεις της εποχής, δηλαδή οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ένωση εξαπέλυε πυρηνική επίθεση, η άλλη είχε τον χρόνο να εξαπολύσει και τους δικούς της πυραύλους και έτσι και οι δύο θα καταστρέφονταν. Και μαζί τους πιθανόν και ο υπόλοιπος πλανήτης.

Στις 22 Οκτωβρίου, ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι σε διάγγελμά του μίλησε για κίνδυνο παγκόσμιου πυρηνικού πολέμου και ανακοίνωσε πως το αμερικανικό ναυτικό θα επέβαλλε ναυτικό αποκλεισμό της Κούβας, προχωρώντας σε κατάσχεση όπλων, που σοβιετικά σκάφη θα επιχειρούσαν να παραδώσουν στην Κούβα.

Για 13 μέρες εκείνο τον Οκτώβριο ολόκληρος ο κόσμος κράτησε την ανάσα του, καθώς μια καταστροφική αναμέτρηση ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις, έμοιαζε να είναι πιο κοντά από ποτέ.

Το μοιραίο τότε δεν συνέβη γι` αυτό και μπορούμε ακόμη να γράφουμε τώρα. Η Σοβιετική Ένωση υποχώρησε με κάποις μικρές αμοιβαίες υποχωρήσεις και από τις δυο μεριές, τα πυρηνικά δεν εγκαταστάθηκαν στην Κούβα και έτσι ο συναγερμός έληξε.

Το επικίνδυνο σήμερα

Όλα τα πάρα πάνω εξηγούν γιατί κάποιοι αναφέρονται σήμερα στο "Μόναχο" ή στην "κρίση της Κούβας".

Η σημερινή εποχή έχει διαφορές αλλά και ομοιότητες με τις δυο αυτές κρίσεις. Ο Πούτιν δεν είναι Χίτλερ ούτε η σημερινή Ρωσία μοιάζει με την τότε Γερμανία. Ο Πούτιν και η Ρωσία δεν έχουν μεν πρόβλημα "ζωτικού χώρου" μια και η Ρωσία είναι η μεγαλύτερη σε έκταση χώρα της Γής, αλλά σίγουρα έχει πρόβλημα "γεωπολιτικού χώρου". Άλλοι το λένε "παράνοια", άλλοι απλώς φόβο και ανασφάλεια και άλλοι επεκτατική διάθεση. Η Ρωσία δηλαδή φοβάται την επέκταση του ΝΑΤΟ με ότι αυτό συνεπάγεται σε μια χώρα όπως η Ουκρανία μια και αυτό θα σήμαινε ότι έχει μια απειλή κοντά στα σύνορα της. Από την άλλη μεριά η Ουκρανία ως ελέυθερη χώρα έχει δικαίωμα να κάνει συμμαχία με όποιον θέλει.

Ο κόσμος στις μέρες μας έχει σε μεγάλο μέρος γίνει διπολικός και πάλι. Όπως έδειξε και το ταξίδι του Πούτιν στο Πεκίνο αυτές τις μέρες για την έναρξη των Χειμερινών Ολυμπιακών η Ρωσία και η Κίνα, μαζί και με όποιες χώρες τις ακολουθούν αποτελούν τον ένα πόλο. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά αυτού το πόλου είναι ότι δεν έχει και μεγάλη σχέση με τις λεγόμενες δημοκρατικές αξίες του λεγόμενου "δυτικού πολιτισμού". Η Ρωσία είναι μεν τυπικά δημοκρατία αλλά όχι ουσιαστικά. Η αντιπολίτευση και η κριτική επιτρέπεται τυπικά, με την μιρή υποσημείωση ότι αν έχεις παρόμοιες ιδέες μπορείς να βρεθείς σε κάνα χαντάκι, σε καμιά φυλακή ή σε κάποιο ψυχιατρείο. Από την άλλη ο Πούτιν έχει λαϊκή υποστήριξη γιατί ήταν αυτός που στην ουσία ανόρθωσε και πάλι την Ρωσία και την έκανε υπερδύναμη μετά τον διασυρμό που υπέστη όταν κατέρρευσε το κομμουνιστικό καθεστώς και διαλύθηκε η Σοβιετική Ένωση. Κατά κάποιον τρόπο ο Πούτιν θα ήθελε να έχει στην επιρροή του, όλα εκείνα τα κράτη που κατείχε με το ζόρι η Σοβιετική Ένωση, πράγμα αδύνατον καθώς ήδη πολλά από αυτά ήδη ανήκουν στο ΝΑΤΟ.

Η Κίνα, από την άλλη μεριά, που έχει την πρωτοκαθεδρία στην μετάδοση πανδημιών σε όλον τον κόσμο, όπως και η τελευταία με τον Covid-19, βρίσκεται σε μια περίεργη κατάσταση καθώς έχει κομμουνιστικό καθεστώς με καπιταλιστική οικονομία, το οποίον για τον πληθυσμό της σημαίνει ότι "μπορείτε να κάνετε ότι θέλετε αρκεί να σας το λέμε εμείς". Για παράδειγμα αν δεν θέλεις να κάνεις εμβόλιο στο κάνουμε εμείς με το ζόρι στο πι και φι.

Στην απέναντι μεριά αυτού του διπόλου και κάτω από την γενική ηγεσία των ΗΠΑ που παραμένει ακόμη η ισχυρότερη χώρα του κόσμου - αν και απειλείται οικονομικά τουλάχιστον από την Κίνα εδώ και μερικά χρόνια - βρίσκονται όλες οι χώρες που μετέχουν στον λεγόμενο "δυτικό πολιτισμό" με ότι σημαίνει αυτό.

Κανείς δεν γνωρίζει ακόμη τι θα γίνει με την Ουκρανία, καθώς τα σύννεφα του πολέμου και οι στρατιές έχουν μαζευτεί στα σύνορα της Ουκρανίας. Αν η Ρωσία αποφάσιζε να εισβάλει αν υπολογίσει κανείς το σύνολο της δύναμης πυρός που έχει συγκεντρώσει εκεί, μάλλον θα πετύχαινε τον σκοπό της. Τόσο ο στρατός της Ουκρανίας όσο και η δύναμη πυρός που έχουν εκεί οι δυνάμεις της Δύσης, δεν είναι αυτή τη στιγμή επαρκείς για να αντιμετωπίσουν μια ρωσική εισβολή.

Λογικά μιλώντας αν κρίνει κανείς από το διακύβευμα, η κρίση στη Ουκρανία θα καταφέρει με τον έναν ή τν άλλον τρόπο να επιλυθεί. Όλοι γνωρίζουμε όμως ότι όταν μιλάς για το ανθρώπινο είδος, η λέξη "λογική" δεν έχει πάντα θέση.

Γενικά όμως ακόμη και αν λυθεί το θέμα με την Ουκρανία, το πρόβλημα δεν θα λυθεί οριστικά. Το δίπολο μια ιστορικής αντιπαράθεσης έχει ήδη δημιουργηθεί και όπως μας έχει δείξει πολλές φορές η Ιστορία, όταν δημιουργούνται παρόμοια περίπου ισοδύναμα "δίπολα" το θέμα λύνεται μόνο όταν κάποιος κερδίσει και κάποιος χάσει.

Είναι πολλά που σήμερα θεωρούμε δεδομένα στον κόσμο μας αλλά δεν είναι. Η αντιπαράθεση ανάμεσα στα δύο αντίπαλα σχήματα αυτής της στιγμής είναι μόνο από τα πολλά προβλήματα που θα έχει να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα στην διάρκεια αυτού του αιώνα.

Και όσο κι αν αυτό ακούγεται δυσοίωνο, μοιάζει πολύ δύσκολο στο τέλος αυτού του αιώνα, η ανθρωπότητα στο σύνολο της, να έχει τον πληθυσμό που έχει σήμερα.

Το πιθανότερο είναι ο πληθυσμός της Γης στο τέλος του αιώνα που διανύουμε, να είναι αρκετά μικρότερος, για τον ένα ή τον άλλο λόγο.