Για δεύτερη φορά μετά την πανδημία, η απειλή ενός Τρίτου Παγκόσμιου Πόλεμου κάνει την ζωή μας να μοιάζει με σενάριο επιστημονικής φαντασίας. 

Μια από τις μεγαλύτερες “κατάρες” της ανθρωπότητας είναι να βιώσεις πόλεμο. Να αποχαιρετάς τους αγαπημένους που πάνε να πολεμήσουν και να μην ξέρεις αν θα τους ξαναδείς. Να βλέπεις ολόκληρες οικογένειες να ξεκληρίζονται. Περιουσίες να λεηλατούνται και να καταστρέφονται. Άνθρωποι να μην έχουν που να μείνουν. Παιδιά να  πεινούν και να κλαίνε στους δρόμους. Από την ημέρα της εισβολής, η σκέψη μου είναι με αυτούς τους ανθρώπους στην Ουκρανία κι αυτό που πραγματικά με θλίβει είναι πως ούτε εγώ, ούτε κανένας μας δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για να διώξουμε τον εφιάλτη που ζουν. Η τύχη τους βρίσκεται στα χέρια κάποιων “μεγάλων” που αποφασίζουν δίχως συναίσθημα και συχνά χωρίς λογική. Διαβάζοντας διάφορες αναρτήσεις στα social media αντιλαμβάνομαι ότι όλοι μας θέλουμε να ακουστεί η φωνή μας και να λήξει ο πόλεμος. Μπορεί οι στίχοι του John Lennon, “Imagine”, “ο κόσμος να ζήσει σαν να είναι ένα” να απέχει κατά πολύ από την πραγματικότητα και να μην επιτευχθεί ποτέ. Ωστόσο, κανείς δεν μπορεί να μας στερήσει την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο. Για τα παιδιά μας…

Καθώς η κύρια έννοια μας αυτήν την εποχή εκτός από τον κορωνοιό, είναι ο πόλεμος στην Ουκρανία, έχει  ενδιαφέρον να ζητήσουμε από διάφορα πρόσωπα που έχουμε φιλοξενήσει στο παρελθόν στο klik, να μας μιλήσουν για αυτή την μεγάλη “περιπέτεια” που δεν ξέρουμε πού θα οδηγήσει την ανθρωπότητα. 

O εξαίρετος δημοσιογράφος, Κώστας Κυριακόπουλος, μιλά στη νέα στήλη του Klik #Πόλεμος_2022. 

Για δεύτερη φορά μετά την πανδημία, η απειλή ενός Τρίτου Παγκόσμιου Πόλεμου κάνει την ζωή μας να μοιάζει με σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Όπως ο Χίτλερ ήταν ο μοιραίος άνθρωπος που οδήγησε την ανθρωπότητα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έτσι και ο Πούτιν γίνεται ο μοιραίος άνθρωπος που ίσως τελικά οδηγήσει την ανθρωπότητα στον Τρίτο. Ποια η άποψή σας.

Ο κόσμος είναι πλέον εξαιρετικά πολύπλοκος. Και ο Πούτιν  ένας άνθρωπος  που προέρχεται από τις μυστικές υπηρεσίες μιας χώρας που ιστορικά ως μέσο διακυβέρνησης και διατήρησης της απολυταρχίας και του αυταρχισμού της εξουσίας είχε επιλέξει την εξουδετέρωση ή ακόμα και την εξαφάνιση των αντιπάλων. Είτε όταν βρισκόταν στην ακμή της η εξουσία του Στάλιν είτε και στη φάση της υποτιθέμενης αποσταλινοποίησης είτε ακόμα και μετά από την πτώση του κομμουνισμού παγκοσμίως. Θυμηθείτε τα εκατομμύρια των εκτοπισμένων στα γκούλαγκ, τα εκατομμύρια των ανθρώπων της Ουκρανίας που πέθαναν από τον λιμό στις αρχές της δεκαετίας του ‘30 κατά τη διάρκεια της  κολεκτιβοποίησης της αγροτικής παραγωγής της χώρας από το σταλινικό καθεστώς. Οι επιδιώξεις της ΕΣΣΔ να βάλει το πόδι της γερά στην Ευρώπη, τόσο επί Στάλιν όσο και των επόμενων ηγετών της, είναι ιστορικά δεδομένες και αδιαμφισβήτητες. Με το τέλος του Β΄ΠΠ ήταν έτοιμη να επιβληθεί, φυσικά και πολιτικά, στη μισή Ευρώπη, πάντα με τη δύναμη των όπλων, της βίας, του πολέμου. Η εξέλιξη του Ψυχρού Πολέμου απλώς το επιβεβαίωσε. Κατάπνιξη εργατικής και φοιτητικής εξέγερσης το ΄53 στην ανατολική Γερμανία. Το ίδιο, το ‘56 στην Ουγγαρία και  στην Πολωνία. Η ανέγερση του τείχους στην Γερμανία το ‘61. Το αιματοκύλισμα της Άνοιξης της Πράγας το ‘68, η βίαιη κατάπνιξη ακόμα μίας εξέγερσης στην Πολωνία, επίσης το ‘68. Όπου τολμήθηκε η έμπρακτη αμφισβήτηση της κεντρικής εξουσίας του Κρεμλίνου, η απάντηση ήταν πόλεμος και δυστυχία. Και μην ξεχνάμε ότι το Κρεμλίνο είχε συνεργαστεί ακόμα και με τον Χίτλερ προκειμένου να πετύχει τους σκοπούς του στην Πολωνία. Και φυσικά, τρεις δεκαετίες μετά την πτώση του κομμουνισμού, η σημερινή ηγεσία της Ρωσίας, ο ίδιος ο Πούτιν είναι αυτός που  διατυμπανίζει με κάθε τρόπο ότι η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης «ήταν το μεγαλύτερο ιστορικό λάθος». 

“Σε όλους τους πολέμους, από τον Τρωικό μέχρι σήμερα, το κυριότερο κίνητρο υπήρξε η κλοπή, η αρπαγή, η λεηλασία” είναι τα λόγια του Ρωμαίου φιλόσοφου, Σενέκα. Στην περίπτωση του Βλαντιμίρ Πούτιν ποια θεωρείτε ότι είναι τα κίνητρά του;

Το ακριβές κίνητρο του Πούτιν θα το ερευνήσουν οι ιστορικοί του μέλλοντος. Αυτό που μπορούμε εμείς να σκεφτούμε τώρα  είναι ότι η “αποναζιστικοποίηση” που επικαλέστηκε για να σπείρει τον όλεθρο στην Ουκρανία, είναι η μεγάλη προπαγάνδα, ένα μεγάλο tailor made αφήγημα που καταρρίπτεται από την ίδια την πραγματικότητα και τη λογική: Στις εκλογές που έγιναν στην Ουκρανία το 2019, το ακροδεξιό κόμμα “Σβόμποντα” έλαβε το 2,15%. Τον Ιούλιο του ίδιου έτους, στις ελληνικές εκλογές η “Χρυσή Αυγή”, έλαβε 2,93%. Πάνω κάτω, το ίδιο συμβαίνει και σε αρκετές άλλες ευρωπαϊκές χώρες με την άνοδο ή και την εκλογική εκπροσώπηση ακροδεξιών, νεοναζιστικών κινημάτων ή κομμάτων. Επίσης, αν ίσχυε αυτό το επιχείρημα της “αποναζιστικοποίησης” και της “αποκατάστασης της δημοκρατίας στην Ουκρανία”, όπως ασπάζεται και  ένα μέρος της κοινής γνώμης στην Ελλάδα νομίζοντας ότι υιοθετεί “αντιιμπεριαλιστική” άποψη, τότε θα πρέπει να συμφωνήσει με τις εισβολές και τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ είτε στο Αφγανιστάν είτε στο Ιράκ καθώς και αυτοί είχαν ως βασικό επιχείρημα την “αποκατάσταση της δημοκρατίας”. 

Η επιδίωξη του Πούτιν εκτιμώ δεν είναι η αποναζιστικοποίηση της Ουκρανίας.  αλλά  η ισοπέδωση, η εξαφάνισή της  από τον χάρτη των ανεξάρτητων κρατών και η επαναφορά των χαρακτηριστικών της ρωσικής αποικίας που ίσχυαν πριν από περίπου δύο αιώνες. Η ουκρανική εθνική ταυτότητα είναι η διαχρονική αιτία σύγκρουσης με τη Ρωσία, ήδη από τον πρώιμο Μεσαίωνα. Ουκρανοι, Ρώσοι και Λευκορώσοι διεκδικούσαν το κράτος των Ρως του Κιέβου ως την πνευματική τους γενέτειρα και αυτός ήταν ο βασικός λόγος που οι Ρώσοι δεν αντιλαμβάνονται εύκολα την Ουκρανία ως ξεχωριστό κράτος. Από τον 18ο αιώνα και έπειτα Ρωσία και ο Ουκρανία δεν έχουν την ίδια Ιστορία. Και οι ιστορικοί σταθμοί των τελευταίων δεκαετιών που σηματοδοτούν τη διαρκή σύγκρουση της Ουκρανίας με τη Μόσχα με επίκεντρο την ανεξαρτητοποίηση της πρώτης, είναι: Η διακήρυξη της ανεξαρτησίας της το 1991, η Πορτοκαλί Επανάσταση το 2004 και η Επανάσταση της Πλατείας Ανεξαρτησίας το 2014. Στο μεταξύ, ο ίδιος ο Πούτιν, το 2008, είχε πει στον Τζορτζ Μπους: “Η Ουκρανία δεν είναι χώρα”.  Αν, λοιπόν, η Ουκρανία προσχωρούσε στη Δύση, αυτό θα αποτελούσε παράδειγμα ακόμα και για την ίδια τη Ρωσία και απειλή για το καθεστώς Πούτιν. Και βέβαια, δεν θα πρέπει να παραγνωρίζουμε ότι η Ουκρανία διαθέτει ορυκτό πλούτο που τον ζηλεύουν ακόμα και πετρελαιοπαραγωγικές χώρες. 

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν που μεγάλωσε με αντιδυτική ιδεολογία η οποία έγινε και επάγγελμα του όταν εντάχθηκε στη KGB, δεν έχει ξεχάσει σε καμιά στιγμή από τότε,  ότι ο «εχθρός» του ήταν και παραμένει η Δύση.  Πιστεύετε ότι η εκδίκηση που έχει μέσα του, θα μπορούσε να κάνει κάποτε τη Ρωσία του Πούτιν τη  μεγαλύτερη δύναμη;

Είναι τραγικά σαφές ότι αυτό  που αναδύεται από τον όλεθρο που σκορπίζει αδιακρίτως ο Πούτιν στην Ουκρανία, είναι η απόπειρα διασποράς ενός “αντιδυτικού” κλίματος, γενικώς. Η αντίδραση, όμως, της Ευρώπης δεν είναι ίδια όπως στην περίοδο πριν από την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τώρα, δεν βλέπουμε την Ευρώπη παρατηρητή ή ακόμα και ευκαιριακό σύμμαχο ενός παγκόσμιου δικτάτορα  που σκορπίζει τον πόλεμο και την καταστροφή, όπως με τον Χίτλερ. Τώρα, ευτυχώς, είναι αλλιώς. Η Ευρώπη και η διεθνής κοινότητα είναι αποφασισμένη να κόψει τη φόρα στον δικτάτορα Πούτιν που θέλει να αποκτήσει διεθνή χαρακτηριστικά. Από την άλλη πλευρά, τα οικονομικά προβλήματα που ήδη είχε η Ρωσία και τα οποία θα επιδεινωθούν με τα μέτρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ΗΠΑ εναντίον της, θα την καταστήσουν χώρα “παρία” στην παγκόσμια κοινότητα. Ήδη έχουν αρχίσει να διαφαίνονται τα πρώτα συμπτώματα. Εκτιμώ ότι μετά από όλη αυτή τη βαναυσότητα η Ρωσία θα αρχίσει να χάνει ένα ένα τα ερείσματά της στον πολιτισμένο και ειρηνικό κόσμο. Φυσικά, σε όλη αυτή τη διαδικασία, ο ρωσικός λαός θα πρέπει να αποφασίσει αν θέλει να συνεχίσει να στηρίζει τον δικτάτορα Πούτιν. Όσο και αν θέλουμε να τον αθωώσουμε θα πρέπει να ξέρουμε ότι  σε ποσοστό 80% τον στηρίζει. Είναι σημαντικό για τον ίδιο τον ρωσικό λαό να κατανοήσει ότι με πρόσχημα την “αποναζιστικοποίηση” της Ουκρανίας, ο Πούτιν προχωρά με ιδιαιτέρως βίαιες κινήσεις στην “επανασταλινοποίηση” της Ρωσίας. Αναλογιστείτε μόνο πόσες χιλιάδες Ρώσων  που τόλμησαν να εναντιωθούν στον πόλεμο, συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν. 

Τις τελευταίες μέρες με τον θάνατο του Αμερικανού δημοσιογράφου, τον βομβαρδισμό μαιευτηρίου  στη Μαριούπολη και την  πολυκατοικία που βομβαρδίστηκε στο Ιρπίν, οι άμαχοι φαίνεται να γίνονται όλο και περισσότερο στόχος. Τι γνώμη έχετε γι’αυτό;

Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι συνέχεια της προηγούμενης. Για τη σταλινική, ολοκληρωτική και αυταρχική αντίληψη, η ανθρώπινη ζωή έχει αξία μόνο για την όποια σχέση της με την επίτευξη του στόχου. Η θεωρητική εκδοχή του σταλινισμού, ο λενινισμός ονόμαζε τον τελικό στόχο “ιστορική αποστολή” και όσα κάνει κανείς για αυτό δίχως ψήγμα ηθικού φραγμού ονομαζόταν “διαλεκτική”. Για όσους έχουν εκπαιδευτεί να σκέφτονται και να λειτουργούν έτσι, όπως ο Πούτιν, οι συγκλονιστικές εικόνες που κάνουν τον γύρο του κόσμου με νεκρά παιδιά, ετοιμοθάνατα μωρά, πεινασμένους ανθρώπους με τη δυστυχία στα πρόσωπά τους, τα ατέλειωτα κομβόι της προσφυγιάς, όλα αυτά είναι “ουκρανική” ή “δυτική” προπαγάνδα στην καλύτερη περίπτωση και “παράπλευρες” απώλειες, στη χειρότερη. Εκτιμώ, όμως, ότι οι αστικοί, μη στρατιωτικοί στόχοι, είναι πλέον επιλογή και τακτική τού Πούτιν που θέλει να στείλει μήνυμα σε όλη την πολιτισμένη Δύση ότι δεν σταματά πουθενά. Στο μόνο που ελπίζουμε με αυτήν την τροπή που έχουν πάρει τα πράγματα είναι να επαληθευθεί ο  Πρώσσος στρατιωτικός και μελετητής των πολέμων ο Καρλ φον Κλάουζεβιτς που είχε πει:: “Τα κράτη που καταφεύγουν σε απεριόριστη βία κινδυνεύουν να καταβροχθιστούν από αυτήν”. 

Η ρωσική εισβολή ώθησε τον πρόεδρο Ζελένσκι σε έναν διαφορετικό ρόλο, έναν ρόλο που στην αρχή φαινόταν ακατάλληλος για τον χαρακτήρα του. Συγκέντρωσε τους δικούς του ανθρώπους για να υπερασπιστεί το έθνος τους, ενίσχυσε επίσης τις δημοκρατίες του κόσμου με τρόπους που φαινόταν αδιανόητοι μόλις μια εβδομάδα πριν. Υποθετικά μιλώντας,  αν κάτι τέτοιο συνέβαινε στη χώρα μας, ποια πιστεύετε ότι θα ήταν η αντίδραση;

Κανείς δεν μπορεί να ξέρει, ποια θα μπορούσε να ήταν η στάση της Ελλάδας σε κάτι παρόμοιο στο μέλλον παρά μόνο αν κοιτάξει προς τα πίσω. Και τότε θα δει ανθρώπους, απλούς καθημερινούς, με διαφορετικά προφίλ, χαρακτήρες που κάθε άλλο παρά με το προφίλ του υπερβατικού ανθρώπου, όπως στερεοτυπικά το γνωρίζουμε, συνάδουν. Άλλωστε στην Ιστορία κανείς δεν ήταν ήρωας πριν γίνει ήρωας. Η Ελλάδα, ως δυτική, δημοκρατική και ευρωπαϊκή χώρα θα πρέπει να κοιτάζει πίσω στην Ιστορία της αλλά παράλληλα θα πρέπει να κοιτάζει μπροστά. Κάποιος είχε πει ότι αν η μνήμη κοιτάζει μόνο πίσω, τυφλώνει… 

Ποιες οι προβλέψεις σας για το τέλος αυτής της μεγάλης περιπέτειας;

Η Ρωσία με τον όλεθρο που σκορπίζει έχει μπει στο δρόμο της διεθνούς απομόνωσης. Και αυτό, σε συνδυασμό με την προσωπικότητα του Πούτιν, είναι τρομερά ανησυχητικό. Οι ελπίδες όλων μας είναι στο τέλος να επικρατήσει η λογική και να κερδίσει η ειρηνική επίλυση. Αλλά κανείς δεν μπορεί να ξέρει τι έχει αυτός ο τόσο επικίνδυνος άνθρωπος στο μυαλό του. Ένας άνθρωπος που είναι ικανός να μοιράζει τόση δυστυχία και τόσο πόνο σε άλλους, είναι ικανός για τα πάντα. Πόσο μάλλον ο συγκεκριμένος.