Για δεύτερη φορά μετά την πανδημία, η απειλή ενός Τρίτου Παγκόσμιου Πόλεμου κάνει την ζωή μας να μοιάζει με σενάριο επιστημονικής φαντασίας. 

Μια από τις μεγαλύτερες “κατάρες” της ανθρωπότητας είναι να βιώσεις πόλεμο. Να αποχαιρετάς τους αγαπημένους που πάνε να πολεμήσουν και να μην ξέρεις αν θα τους ξαναδείς. Να βλέπεις ολόκληρες οικογένειες να ξεκληρίζονται. Περιουσίες να λεηλατούνται και να καταστρέφονται. Άνθρωποι να μην έχουν που να μείνουν. Παιδιά να  πεινούν και να κλαίνε στους δρόμους. Από την ημέρα της εισβολής, η σκέψη μου είναι με αυτούς τους ανθρώπους στην Ουκρανία κι αυτό που πραγματικά με θλίβει είναι πως ούτε εγώ, ούτε κανένας μας δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για να διώξουμε τον εφιάλτη που ζουν. Η τύχη τους βρίσκεται στα χέρια κάποιων “μεγάλων” που αποφασίζουν δίχως συναίσθημα και συχνά χωρίς λογική. Διαβάζοντας διάφορες αναρτήσεις στα social media αντιλαμβάνομαι ότι όλοι μας θέλουμε να ακουστεί η φωνή μας και να λήξει ο πόλεμος. Μπορεί οι στίχοι του John Lennon, “Imagine”, “ο κόσμος να ζήσει σαν να είναι ένα” να απέχει κατά πολύ από την πραγματικότητα και να μην επιτευχθεί ποτέ. Ωστόσο, κανείς δεν μπορεί να μας στερήσει την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο. Για τα παιδιά μας…

Καθώς η κύρια έννοια μας αυτήν την εποχή εκτός από τον κορωνοιό, είναι ο πόλεμος στην Ουκρανία, έχει  ενδιαφέρον να ζητήσουμε από διάφορα πρόσωπα που έχουμε φιλοξενήσει στο παρελθόν στο klik, να μας μιλήσουν για αυτή την μεγάλη “περιπέτεια” που δεν ξέρουμε πού θα οδηγήσει την ανθρωπότητα. 

O εξαίρετος συγγραφέας Αλέξης Σταμάτης μιλά στη νέα στήλη του Klik #Πόλεμος_2022.

Για δεύτερη φορά μετά την πανδημία, η απειλή ενός Τρίτου Παγκόσμιου Πόλεμου κάνει την ζωή μας να μοιάζει με σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Όπως ο Χίτλερ ήταν ο μοιραίος άνθρωπος που οδήγησε την ανθρωπότητα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έτσι και ο Πούτιν γίνεται ο μοιραίος άνθρωπος που ίσως τελικά οδηγήσει την ανθρωπότητα στον Τρίτο. Ποια η άποψή σας. 

 Ο Πούτιν εκτίμησε ότι θα έχει μια γρήγορη λύση με στρατιωτικά μέσα, χωρίς να έχει συλλάβει και μια πολιτική διαχείριση του θέματος. Αποφάσισε, ηλιθιωδώς, να χρησιμοποιήσει την ισχύ του και να δει τι θα γίνει, και αυτό που γίνεται είναι ότι η Ρωσία μετατρέπεται σε κάτι άλλο από εκείνο που ξέραμε πριν. Κάτι σχεδόν τσαρικό. Πρόκειται ξεκάθαρα για ένα μεγάλο λάθος του Πούτιν. Τα προηγούμενα χρόνια, πολλοί επαινούσαν τη στρατηγική του σκέψη, αλλά τώρα φάνηκε ότι είναι απλώς ένας ανόητος με εμμονές που δεν έχει λύσει ακόμη. Πιστεύω όμως ότι δεν έχει την «εμβέλεια του κακού» του Χίτλερ. Είναι ένας δημόσιος υπάλληλος που ήθελε να γίνει αυτοκράτωρ και περίμενε μέχρι τα 70 για να το εκδηλώσει. 

“Σε όλους τους πολέμους, από τον Τρωικό μέχρι σήμερα, το κυριότερο κίνητρο υπήρξε η κλοπή, η αρπαγή, η λεηλασία” είναι τα λόγια του Ρωμαίου φιλοσόφου, Σενέκα. Στην περίπτωση του Βλαντιμίρ Πούτιν ποια θεωρείτε ότι είναι τα κίνητρά του; 

Όπως λέει και ο ιστορικός Ρατσένκο: Γνωρίζουμε  την κατάσταση που περιγράφει ο Θουκυδίδης, όταν οι Αθηναίοι επιτέθηκαν στους Μηλίους και είπαν στους υπερασπιστές του νησιού: «γιατί δεν αποδέχεστε την πραγματικότητα; Ο ισχυρός θα κάνει ό,τι μπορεί και ο αδύναμος θα υποφέρει όσα του αναλογούν». Περιγράφει στην εντέλεια την ψυχολογία του Πούτιν σχετικά με την Ουκρανία. Πριν εισβάλλει θεωρούσε ότι θα έκανε περίπατο, ότι στην Ουκρανία υπάρχει ανοργανωσιά και χάος. Αυτό που δεν ανέμενε ήταν η συναισθηματική αντίδραση των ανθρώπων, ο λαός στην Ουκρανία. Η συναισθηματική αντίδραση μετατρέπεται σε αντίσταση. Επειδή ήταν αυτός που ξεκίνησε αυτόν τον πόλεμο, τώρα οι διαπραγματευτικές θέσεις των δύο χωρών βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση. Είχαν και πριν δυσκολία να ξεκαθαρίσουν ποια θα είναι η σχέση τους. Τώρα όμως έχουν απομακρυνθεί πάρα πολύ και ο Πούτιν στηρίζεται στην ωμή βία ελπίζοντας ότι τελικά θα εκφοβίσει τους Ουκρανούς ώστε να αποδεχθούν την κατάσταση που θέλει να επιβάλλει. Αυτή είναι μια πολύ δύσκολη κατάσταση, στην οποία ο Πούτιν ενέπλεξε μόνος του τον εαυτό του, και φαίνεται να μην έχει σχέδιο εξόδου. Δεν ξέρει ακριβώς τι θέλει να πετύχει. 

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν που μεγάλωσε με αντιδυτική ιδεολογία η οποία έγινε και επάγγελμα του όταν εντάχθηκε στη KGB, δεν έχει ξεχάσει σε καμιά στιγμή από τότε, ότι ο «εχθρός» του ήταν και παραμένει η Δύση. Πιστεύετε ότι η εκδίκηση που έχει μέσα του, θα μπορούσε να κάνει κάποτε τη Ρωσία του Πούτιν τη μεγαλύτερη δύναμη; 

Ας δούμε τι συμβαίνει τώρα  στην Ουκρανία: κανείς δεν την αποκαλεί πια κρίση Seinfield, (όρος που προέρχεται από τη δημοφιλή sitcom στην οποία δεν συμβαίνει σχεδόν τίποτα) δηλαδή μια κρίση για το τίποτα, με μια ανώδυνη θεραπεία  κάπου στη γωνία. Μπορεί να πρόκειται για μια κρίση πανικού για τα πάντα: το σοκ της γυμνής δύναμης, ο θιγόμενος αυταρχικός ηγέτης σε κοινή θέα, να κάνει τισ γεροντικές υπερβολές του παίζοντας τον τσάρο στον ρουτινιάρικο βίο του. Θα μπορούσε να θυμίσει τον αμερικανικό πόλεμο της επιλογής στο Ιράκ και τον πόλεμο στη Σερβία που δημιούργησε το Κοσσυφοπέδιο. Μοιάζει επίσης με ένα θανατηφόρο μικρόβιο του Ψυχρού Πολέμου που έμεινε αδρανές για δεκαετίες, αλλά επέστρεψε για να μας θυμίσει τα κουρελιασμένα σύνορα που παρείχαν ειρήνη στην Ευρώπη, αλλά όχι μια κοινή αίσθηση ασφάλειας.

Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η υπουργός πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, έδωσε οδηγίες να ανασταλεί οποιαδήποτε υλοποίηση, συνεργασία, προγραμματισμός ή συζήτηση εκδηλώσεων με ρωσικούς πολιτιστικούς οργανισμούς. Η απόφαση αυτή του υπουργείου προκάλεσε αμέτρητες αντιδράσεις στα social media, με πολλούς χρήστες να κατηγορούν το υπουργείο ότι υπερβάλει, καθώς η τέχνη έχει σκοπό να ενώνει και όχι να χωρίζει. Ποια η άποψή σας; 

Και βέβαια η Ευρώπη ως η βάση των ιδεών της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας του λόγου δεν επιτρέπεται να κλείνει ΜΜΕ που διακινούν ρωσική προπαγάνδα, ούτε να απαγορεύει να παίζονται έργα Ρώσων καλλιτεχνών ούτε να εκδιώκει Ρώσους φοιτητές από τα πανεπιστήμιά της. Αυτά δεν αρμόζουν σε μια δυτική συμμαχία η οποία ποντάρει μεταξύ άλλων και σε μια ποιοτική διαφορά στο θέμα της ελευθερίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. 

Η ρωσική εισβολή ώθησε τον πρόεδρο Ζελένσκι σε έναν διαφορετικό ρόλο, έναν ρόλο που στην αρχή φαινόταν ακατάλληλος για τον χαρακτήρα του. Συγκέντρωσε τους δικούς του ανθρώπους για να υπερασπιστεί το έθνος τους, ενίσχυσε επίσης τις δημοκρατίες του κόσμου με τρόπους που φαινόταν αδιανόητοι μόλις μια εβδομάδα πριν. Υποθετικά μιλώντας, αν κάτι τέτοιο συνέβαινε στη χώρα μας, ποια πιστεύετε ότι θα ήταν η αντίδραση; 

O Ζελέζνι δεν είναι δα και Ουίνστον Τσώρτσιλ. Είναι ένας άνθρωπός που η Τύχη και η Αναγκαιότητα κατά Ζακ Μονό ή η Μηχανική της Πραγματικότητας κατά Πολ Όστερ, τοποθέτησε στην συγκεκριμένη θέση την συγκεκριμένη στιγμή. Εάν συνέβαινε στην Ελλάδα, μέχρι να προλάβουν να βριστούν στο τουήτερ οι μεν και δε και οι πιο μεν από τους δε και οι πιο δεν από τους με, οι Ρώσοι θα είχαν καταλάβει τη Βουλή. 

Ποιες οι προβλέψεις σας για το τέλος αυτής της μεγάλης περιπέτειας;

Το σενάριο που αναφέρεται περισσότερο σε έγκριτα έντυπα όπως ο Atlantic είναι ότι ο πόλεμος της Ρωσίας εξελίσσεται σύντομα σε ένα χάος. Ήδη υπάρχουν διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα. Ρώσοι διασημότητες έχουν μιλήσει κατά του πολέμου. Το χρηματιστήριο της Ρωσίας έχει πέσει. Το νόμισμα της Ρωσίας έχει κατρακυλήσει και τα συμπτώματα έχουν μόλις αρχίσει με τις κυρώσεις να επηρεάζουν  τους ολιγάρχες και τις επιχειρήσεις. 

Αυτό είναι πράγματι ένα σενάριο που πολλοί αναλυτές έχουν προβλέψει. Κοιτάζοντας τον πόλεμο στο Ιράκ, την εμπειρία των ΗΠΑ με το Αφγανιστάν και —θα μπορούσαμε να πάμε πιο πίσω— τη σοβιετική εμπειρία με το Αφγανιστάν, όλα αυτά είναι σενάρια που τα χαρακτηρίζουμε ως τέλμα, χάος. Υπάρχει αντίσταση. Οι στρατιωτικές δυνάμεις έχουν βαλτώσει. Οι Ουκρανοί πολεμούν για τη χώρα τους. Μάλλον έχουν περισσότερα κίνητρα. Έχουν περισσότερο ηθικό από τα ρωσικά στρατεύματα. Η  Ρωσία λοιπόν επαναξιολογεί αυτήν την εισβολή και περιορίζει δραματικά τις φιλοδοξίες της. Αλλά η ιστορία δεν γράφεται με προβλέψεις. Μπορεί να συμβεί και το εντελώς αντίθετο.