"Να θυμάσαι ότι ένας πετυχημένος γάμος εξαρτάται από δύο πράγματα: 1) Να βρεις τον σωστό άνθρωπο. 2) Να είσαι ο σωστός άνθρωπος." είναι τα λόγια του Αμερικανού συγγραφέα H. Jackson Brown. Στην ελληνική πραγματικότητα, ίσως κάποιοι προσέθεταν κι έναν τρίτο παράγοντα - την πεθερά- που συχνά έχει τη δύναμη να κυριαρχήσει στην αγάπη και τον έρωτα ενός ζευγαριού και να κατευθύνει την σχέση εκεί που επιθυμεί... Ή μήπως τελικά η εκάστοτε πεθερά χρεώνεται την ασυμφωνία δύο χαρακτήρων και ίσως ελλειματικών προσωπικοτήτων που άγονται και φέρονται από το τι θα αποφασίσει η μητέρα τους; Μπορεί να είναι η αιτία για χωρισμό ή η αφορμή η πλεκτάνη της;
Το κεφάλαιο "πεθερά" ανά τους αιώνες, υπήρξε κρυφή  "πληγή" για πολλά σπίτια. Κι έχω την εντύπωση ότι θα συνεχίσει να απασχολεί γιους και νύφες, στην προσπάθειά τους να ερμηνεύσουν ό,τι τους χωρίζει. Πολλά τα ερωτήματα και τόσο διαφορετικές οι περιπτώσεις για να μπορεί να γενικεύσει κανείς. 

Η αγαπητή Μαρία Παναγοπούλου, την οποία εκτιμώ ιδιαίτερα -τόσο για την εξαιρετική πένα της που έχει την ικανότητα να συνεπάρει και τον πιο αδιάφορο αναγνώστη, όσο για την ευγένεια και την ποιότητά της- με το νέο κοινωνικό-αστυνομικό  μυθιστόρημά της,  ρίχνει με ευρηματικό τρόπο φως σε αυτό το διαχρονικό στερεότυπο της ελληνικής οικογένειας. "Υπάρχουν τελικά πεθερές - αράχνες ή πρόκειται για ένα άλλοθι των ζευγαριών που δεν καταφέρνουν να κατακτήσουν το `για πάντα``; 

Ο τίτλος του βιβλίου δεν θα μπορούσε να είναι άλλος από ...."Η πενθερά"... Αρχαιοελληνικής προέλευσης η λέξη... Ξεκινάει λοιπόν, το εξαιρετικό μυθιστόρημά της με το εξής ερώτημα: "Μήπως η λέξη πενθερά προέρχεται από την ένωση των όρων πένθος και έρως και υποδηλώνει τον θάνατο του έρωτα;"

Στο εξώφυλλο του βιβλίου, μια πανέμορφη αλλά τόσο "χαμένη" νύφη στο φόντο που σε καθηλώνει με την ματιά της, αναζητώντας μια σανίδα σωτηρίας για το τι θα επακολουθήσει στη ζωή της και σπασμένα γυαλιά πάνω της... 

Με τη συγγραφέα της Πενθεράς, είχα μια πολύ ωραία συζήτηση με αφορμή το νέο της έργο, το οποίο είναι τόσο καλογραμμένο, με λεπτομερείς περιγραφές που μου έδιναν την εντύπωση εκείνο το βράδυ που το διάβασα, ότι παρακολούθησα μια συναρπαστική ταινία. 

Η Μαρία Παναγοπούλου, προβληματίζει, δίνει απαντήσεις σε σημαντικά ερωτήματα και γεννά την επιθυμία να ανατρέξεις στις σελίδες ενός βιβλίου που ίσως μέσα βρει κανείς χαρακτήρες ή καταστάσεις που έχει ζήσει. 

Αξίζει να διαβάσετε τη συνέντευξη που ακολουθεί.

“Μήπως η λέξη πενθερά προέρχεται από την ένωση των όρων πένθος και έρως και υποδηλώνει τον θάνατο του έρωτα;” Με αυτό το ανατριχιαστικό ερώτημα που όσο προβληματίζει άλλο τόσο φέρνει ένα μειδίαμα στα χείλη, ξεκινάς το νέο σου μυθιστόρημα: Η πενθερά.

Θα ήθελα να μας μιλήσεις τόσο για το νέο σου έργο όσο και για το παραπάνω ερώτημα.

Αυτός ο συνδυασμός μειδιάματος και ανατριχίλας, νομίζω πως είναι το βασικό χαρακτηριστικό το βιβλίου μου. Το ίδιο όμως δεν συμβαίνει και με τη σχέση πεθεράς-νύφης; Μια σχέση που ενίοτε κινείται ανάμεσα στο γέλιο και το δάκρυ, στην κωμωδία και το δράμα. Δυο πεθερές, μια Μανιάτισσα και μια Πόντια, στόχοι δολοφονικών επιθέσεων. Δυο νύφες, που εύχονται να είχαν ορφανούς συζύγους. Δυο γιοι που συνθλίβονται στις συμπληγάδες της μητρικής αγάπης και του έρωτα. Και μια δημοσιογράφος, που μετατρέπεται σε φυγά προκειμένου να αποδείξει την αθωότητά της. Αυτοί είναι οι κεντρικοί ήρωες του νέου μου βιβλίου «Η πενθερά», του πρώτου που έχω την τιμή να εκδοθεί από τις Εκδόσεις Ψυχογιός.

Η λέξη “πενθερά” είναι αρχαιοελληνικής προέλευσης. ´Ισως όσοι δεν την γνωρίζουν, ξαφνιαστούν με την ευρηματική επιλογή του τίτλου σου. Υπήρξε ίσως κάποια αφορμή για να σου έρθει στο μυαλό;

Τη λέξη «πενθερά» την συναντάμε σε Βιβλικά κείμενα και σε αρχαιοελληνικά έργα. Εγώ την άκουσα πρώτη φορά πριν από δεκαπέντε χρόνια, από το στόμα της γυναίκας που μου εμπιστεύτηκε την ιστορία της και με ενέπνευσε να πλάσω τη Μανιάτικη οικογένεια του βιβλίου. «Υπάρχουν μανάδες που γίνονται πενθερές και σκεπάζουν με πένθος τους γάμους των παιδιών τους» μου είχε πει χαρακτηριστικά και μου είχε εξηγήσει ότι κατά μία εκδοχή, που είναι αυθαίρετη ετυμολογικά η λέξη «πενθερά» προέρχεται από την ένωση των όρων «πένθος» και «έρως». Πενθερά, ο θάνατος του έρωτα, λοιπόν.

Η πεθερά είναι δίχως αμφιβολία ένας κοινωνικός ρόλος φορτισμένος με κυρίως αρνητικά χαρακτηριστικά -ιδιαίτερα για την Ελλάδα. Γιατί πιστεύεις ότι συμβαίνει αυτό;

«Δεν υπάρχει καπνός χωρίς φωτιά», λέει μια παροιμία. «Κάλλιο να σου βγει το μάτι παρά το όνομα», λέει μια άλλη. Νομίζω ότι η απάντηση στο ερώτημά σου βρίσκεται κάπου στη μέση. Σίγουρα υπάρχουν πεθερές που με τη συμπεριφορά τους διαιωνίζουν το στερεότυπο της κακιάς πεθεράς. Αλλά σίγουρα υπάρχουν και νύφες και γαμπροί που βολεύονται φορτώνοντας όλα τα δεινά της προσωπικής τους ζωής στην πεθερά τους.

Νομίζω ότι η λύση-κλειδί στη σχέση γιου- πεθεράς-νύφης, θα ήταν ο γιος να καταφέρει να είναι κάτι περισσότερο από “γιος της μαμάς του”. Συμφωνείς ;

Απολύτως! Η Ήρα,η Θεσσαλονικιά νύφη του βιβλίου μου, λέει κάποια στιγμή «ό,τι κι αν συμβεί, ο Ηρακλής είναι πλέον ο γιος της Μόσχως για εμένα. Αυτή η ιδιότητά του επισκιάζει κάθε συναίσθημα. Η αγάπη, ο έρωτας, το πάθος, όλα έχουν καταπλακωθεί από τη σκιά της μάνας του και φοβάμαι πως δεν υπάρχει τρόπος να βγουν ποτέ ξανά στο φως. Ζωντανή ή νεκρή, το διαζύγιο για εμάς είναι αναπόφευκτο».

Πόσο καιρό κράτησε η συγγραφή του βιβλίου σου και... με πόσες νύφες και πεθερές χρειάστηκες να έρθεις σε επαφή;

Μου πήρε σχεδόν τρία χρόνια. Με τη βοήθεια της μυθοπλασίας έπρεπε να συνθέσω αληθινές ιστορίες που δεν είχαν σχέση μεταξύ τους και είχαν διαδραματιστεί σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και να τις ενώσω σε μία ιστορία. Παράλληλα έπρεπε να ψυχογραφήσω και τις δύο πλευρές, πεθερές και νύφες, και να κατανοήσω τον ρόλο των ανδρών, συζύγων και γιων, για να μπορέσω να κρατήσω τις ισορροπίες. Για να το πετύχω αυτό βασίστηκα στους πραγματικούς ήρωες του βιβλίου αλλά και σε εκατοντάδες συνομιλίες με φίλες, φίλους ή απλούς γνωστούς.

Από παλαιότερη συνέντευξή σου ξέρω ότι δεν γνώρισες την πεθερά σου και δυστυχώς ο σύζυγός σου έχασε τη μητέρα του στα πέντε του χρόνια. Οπότε δεν έχεις προσωπική εμπειρία στο θέμα... Ωστόσο, είσαι μητέρα ενός 27χρονου γιου. Υπάρχει ηρωίδα στο βιβλίο σου που ο χαρακτήρας της να είναι κοντά στον δικό σου;

Πράγματι πεθερά δεν γνώρισα ποτέ και αυτό με βοήθησε να μην μεταφέρω κανένα απωθημένο στο βιβλίο γιατί κάτι τέτοιο θα αδικούσε την ιστορία μου. Ο γιος μου βέβαια αργά ή αργότερα (χαχα) θα με κάνει πεθερά και αυτό με προβλημάτισε κατά τη διάρκεια της συγγραφής. Μέσα στο βιβλίο πάντως υπάρχει σε πολλά σημεία ο χαρακτήρας μου, αλλά όχι μόνο σε μία ηρωίδα.

Τι πεθερά εύχεσαι να γίνεις όταν έρθει η ώρα η καλή;

Συμπαθητικούλα (χαχα). Δεν θα ήθελα να γίνω κολλητή με την νύφη μου (όπως δεν έγινα ποτέ κολλητή με τον γιο μου γιατί θεωρώ πως δεν είναι αυτός ο ρόλος της μητέρας). Δεν νομίζω πως θα μπορέσω να τη νιώσω κόρη μου (η μητρική αγάπη είναι ένα πανίσχυρο και απόλυτο συναίσθημα που δύσκολα στο γεννά ένας άνθρωπος τον οποίο γνωρίζεις ξαφνικά σε μεγάλη ηλικία). Αλλά δεν θα ήθελα να γίνω και η πεθερά-μπελάς, που χώνει παντού τη μύτη της, ανταγωνίζεται τη νύφη της και δημιουργεί προβλήματα στον γιο της.

Η πενθερά είναι ένα κοινωνικό μυθιστόρημα με αστυνομική πλοκή, που επιχειρεί -με ευρηματικό τρόπο θα έλεγα- να ρίξει φως σε ένα διαχρονικό στερεότυπο της ελληνικής κοινωνίας. Ποιο θεωρείς ότι είναι το πιο δυνατό στοιχείο του βιβλίου σου;

Θα σου απαντήσω χρησιμοποιώντας κάποιους από τους χαρακτηρισμούς που έχουν γράψει οι πιο αυστηροί κριτές κάθε βιβλίου: οι αναγνώστες. «Δυνατή πλοκή», «ανατροπές-έκπληξη», «εκεί που γελάς, θέλεις να βάλεις τις φωνές ή τα κλάματα», «πρωτότυπη προσέγγιση ενός κοινού θέματος», «έξυπνος ο τρόπος που θίγονται τα κακώς κείμενα των ανθρώπινων σχέσεων». Θα αναφερθώ όμως και σε μια λιγότερο θετική κριτική για την οποία είμαι περήφανη. Κάποιες αναγνώστριες έκριναν την πλοκή του βιβλίου «υπερβολική σε κάποια σημεία». Όταν τους ζήτησα να μου υποδείξουν ποια είναι αυτά, γιατί ειλικρινά με βοηθούν οι παρατηρήσεις, αναφέρθηκαν όλες σε κομμάτια της ιστορίας μου που είναι 100% αληθινά. Όσο κλισέ κι αν ακούγεται, η ζωή παραμένει ο κορυφαίος συγγραφέας.

Μια πενθερά που περιμένει η μέλλουσα νύφη της να θυσιάσει την καριέρα της για να παντρευτεί τον γιο της. Μια νύφη που δεν σκοπεύει να πράξει αναλόγως. Ποια στοιχεία της προσωπικότητας θεωρείς ότι είναι απαραίτητα για τον μέλλοντα γαμπρό ώστε να μην επηρεαστεί από τη μάνα του και να στηρίξει μέχρι τέλους την επιλογή του;

Ο ρόλος του άντρα στη σχέση πεθεράς-νύφης με απασχόλησε και με δυσκόλεψε πολύ. Ο άντρας από τη στιγμή που παντρεύεται βρίσκεται ανάμεσα σε δύο γυναίκες που τον αγαπούν αλλά κι εκείνος τις αγαπά. Η μια είναι η μάνα του με ό,τι σημαίνει αυτό, η άλλη είναι η σύντροφος με την οποία επέλεξε να περάσει τη ζωή του. Σε πολλά σημεία του βιβλίου σκεφτόμουν «πόσο άδικο είναι να τον καλούμε να πάρει θέση και να στηρίξει τη μια την άλλη πλευρά» και μετά έλεγα στον εαυτό μου «φυσικά και πρέπει να πάρει θέση, αφού γι αυτόν γίνονται όλα».  

Πιστεύεις ότι μπορεί να είναι ανιδιοτελής η αγάπη της μάνας όταν την θεωρεί θυσία για το παιδί της ;

Αναφέρεσαι υποθέτω στην Πόντια πεθερά του βιβλίου μου, τη Μόσχω, η οποία αφιέρωσε όλη της τη ζωή στον μοναχογιό της. Μια Ελληνίδα μάνα που όλος της ο κόσμος γύριζε γύρω από το παιδί της και θυσίασε κάθε προσωπική της επιθυμία για να το μεγαλώσει. Η Μόσχω είναι υπαρκτό πρόσωπο και της οφείλω πολλά ευχαριστώ για τη βοήθειά της. Η ίδια δεν έκανε ποτέ λόγο για «θυσία» ωστόσο όταν χήρεψε κι έμεινε ολομόναχη, θεώρησε αυτονόητο να πάει να ζήσει με τον γιο, τη νύφη και την εγγονή της. «Θα μαγειρεύω, θα προσέχω το παιδί, θα συνεισφέρω τη σύνταξή μου και θα πιάνω μια γωνίτσα μέσα στο σπίτι» μου είπε και με έπεισε ότι το πίστευε. Τα υπόλοιπα, στο βιβλίο μου…

”Αν αποφασίσεις ποτέ να παντρευτείς να βρεις έναν άντρα ορφανό από μάνα. Ούτε ωραίο, ούτε πλούσιο, ούτε καλό εραστή, ούτε τρυφερό. Όλα αυτά διορθώνονται ή μαθαίνεις να ζεις με την απουσία τους, ο βραχνάς της πεθεράς όμως δεν αντιμετωπίζεται με τίποτα, πλανιέται αδιάκοπα γύρω σου όπως ο θάνατος στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.” λέει μια από τις ηρωίδες του βιβλίου σου. Θα ήθελα να σχολιάσεις.

Όλοι οι διάλογοι που υπάρχουν στο βιβλίο ανάμεσα σε πεθερές και νύφες, προέρχονται από τις συνομιλίες μου με αληθινά πρόσωπα. Εγώ τους προσάρμοσα στην ιστορία μου, πρόσθεσα κάποια χιουμοριστικά στοιχεία ή έδωσα μια δραματική διάσταση, αλλά δεν έκανα παρέμβαση στην αλήθεια τους. Αυτό λοιπόν το απόσπασμα που παραθέτεις, εκφράζει την άποψη μιας γυναίκας που με βοήθησε σημαντικά να μπω στα «παπούτσια» της ταλαιπωρημένης νύφης.  

Πιστεύεις ότι μπορεί τελικά μια πεθερά να “ροκανίσει” τη σχέση του ζευγαριού ή απλά τη “δοκιμάζει” ώστε να φανερωθεί αν η βάση της είναι ουσιαστική;

Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι πολύ εύθραυστες, όσο δυνατά κι αν είναι τα μέλη τους. Κάθε «εχθρός» τις δοκιμάζει και κάθε δοκιμασία μπορεί να τις ροκανίσει και να τις γκρεμίσει. Αν λοιπόν ένα ζευγάρι έχει μια πεθερά με εχθρική διάθεση, όλα είναι πιθανά. Το αισιόδοξο είναι πως υπάρχουν και έρωτες που δεν τους σκοτώνει κανείς και τίποτα. Ούτε καν μια…πενθερά.

Υπάρχουν πεθερές-αράχνες ή πρόκειται για ένα άλλοθι των ζευγαριών που δεν καταφέρνουν να κατακτήσουν το “για πάντα”;

Αυτό είναι ένα από τα βασικά ερωτήματα που προσπάθησα να απαντήσω στο βιβλίο μου, συνεπώς θα μου επιτρέψεις να μην πάρω θέση. Το βέβαιο είναι πως δεν πρόκειται για δίλημμα τύπου άσπρο-μαύρο αλλά έχει πολλές παραμέτρους που πρέπει να ληφθούν υπόψη.

Με εντυπωσίασε η έρευνα που έχεις κάνει σε ήθη, έθιμα και νοοτροπίες της Μάνης και του Πόντου, αλλά και οι τοπικοί διάλεκτοι που χρησιμοποιείς. Θα ήθελα να μας μιλήσεις γι’αυτά.

Ειδικά για τη Μάνη, από όπου κατάγεται η πρωταγωνιστική οικογένεια του βιβλίου, η έρευνα με απορρόφησε γιατί έχω ρίζες από εκεί και ένιωσα λίγο σαν να τις ανακαλύπτω. Πιστεύω πως ο τόπος στον οποίο μεγαλώνουμε επηρεάζει καταλυτικά την προσωπικότητά μας. Ο περίγυρος, οι νοοτροπίες, τα έθιμα ακόμη και η ντοπιολαλιά, όλα έχουν το δικό τους μερίδιο στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς μας. Για τον λόγο αυτό ήθελα οι κεντρικές ηρωίδες μου, οι δύο πε(ν)θερές, να παρουσιαστούν ολοκληρωμένες στο αναγνωστικό κοινό, να κουβαλούν τα χνάρια του τόπου τους και της εποχής τους.

"Πριν παντρευτείς να θέτεις στον εαυτό σου την εξής ερώτηση: πιστεύεις ότι θα μπορούσες να συζητάς καλά με αυτό το πρόσωπο και στα γεράματά σου; Όλα τα άλλα σε έναν γάμο είναι μεταβατικά.” είναι τα λόγια του Νίτσε. Πόσο εύκολο είναι για ένα ζευγάρι στο ξεκίνημά του να δει αν πραγματικά ταιριάζει κι έχει το σθένος να φανερώσει το αληθινό του πρόσωπο ;

Προσωπικά το θεωρώ αδύνατο. Ειδικά στο ξεκίνημα μιας σχέσης που ο έρωτας εξιδανικεύει τα πάντα, ακόμη κι αν ο άλλος φανερώσει το αληθινό του πρόσωπο εσύ συνεχίζεις να τον βλέπεις με παραμορφωτικά γυαλιά. Έχω γνωρίσει ζευγάρια που κάποτε τους ένωσαν δεκάδες κοινά ενδιαφέροντα και μετά από λίγα χρόνια μεταμορφώθηκαν σε δύο βουβούς συγκατοίκους. «Τι άλλαξε;» ρωτάει σε κάποιο σημείο του βιβλίου μου η Μανιάτισσα νύφη τον σύζυγό της.

”Και να θυμάσαι πάντα πως το πιο σημαντικό σ’ ένα γάμο δεν είναι η ευτυχία, αλλά η σταθερότητα.” έχει πει ο Γκαμπριέλ Γκαρσια Μαρκές. Συμφωνείς ;

Δεν θα τολμούσα να αμφισβητησω τον Μαρκες, αλλωστε είναι από τους πολυαγαπημένους μου. Ο ίδιος έχει πει και ότι «το πρόβλημα με τον γάμο είναι ότι τελειώνει κάθε βράδυ, μόλις κάνουμε έρωτα και πρέπει να ξαναχτιστεί κάθε πρωί πριν το πρωινό». Νομίζω πως η σταθερότητα της πρώτης άποψής του, με τον θυελλώδη άνεμο της δεύτερης, θα πρέπει να είναι το ζητούμενο σε κάθε γάμο.

Ο Ματθαίος Γιωσαφάτ έχει πει ότι στην Ελλάδα οι μανάδες σχεδόν παντρεύονται τον γιο τους. Γιατί πιστεύεις ότι συμβαίνει αυτό στην χώρα μας ;

Από την ημέρα που εκδόθηκε «Η πενθερά» έχω δεχτεί τόσα πολλά μηνύματα από πεθερές και νύφες, που θα μπορούσα άνετα να εκπονήσω διδακτορική διατριβή με θέμα τις σχέσεις μεταξύ τους. Εκείνο που καταλαβαίνω είναι πως στην Ελλάδα το πρόβλημα ξεκινάει από την ανατροφή των γιών. Οι αγορομάνες, ξεχνούν ότι είναι και οι ίδιες νύφες ίσως και καταπιεσμένες από τις πεθερές τους, και μεγαλώνουν τους γιους τους με τρόπο που να μην μπορούν εύκολα να αποκολληθούν από αυτές. Ανασφάλεια, ανταγωνισμός, ασφυκτική αγάπη, προσωπικά αδιέξοδα, απωθημένα, το καθένα ξεχωριστά παίζει τον δικό του ρόλο ώστε να δικαιώνεται η ρήση του Ματθαίου Γιωσαφάτ.

Στην Πενθερά, τα όρια ανάμεσα στους θύτες και τα θύματα είναι  δυσδιάκριτα, ενώ οι ρόλοι εναλλάσσονται. Πιστεύεις στους άγραφους νόμους ;

Μα και στη ζωή το ίδιο δεν συμβαίνει; Πόσο συχνά δυσκολευόμαστε να ξεχωρίσουμε τον θύτη από το θύμα στις ανθρώπινες σχέσεις; Πιστεύω βαθύτατα στους άγραφους νόμους και ομολογώ πως υπακούω σε αρκετούς από αυτούς. Για παράδειγμα δεν μου αρκεί να είναι μια πράξη νόμιμη και συμβατή με το Σύνταγμα, αλλά έχω την αξίωση να υπάγεται και σε κάποιες ηθικές αρχές για να την αποδεχτώ ή να την υιοθετήσω.

 Μια από τις πρώτες μου σκέψεις όταν ξεκίνησα να διαβάζω την Πενθερά ήταν ότι θα ήθελα να την δω είτε σε σήριαλ στην τηλεόραση, είτε σε ταινία. Θα το ήθελες ;

Ευχαριστώ πολύ! Μου το λένε πολλοί αναγνώστες αυτό και μάλιστα πρόσφατα μια κυρία μου έστειλε και τις προτάσεις της για το κάστινγκ. Εντυπωσιάστηκα βλέποντας πόσο πολύ έμοιαζαν οι ηθοποιοί που μου πρότεινε, με τους αληθινούς ήρωες του βιβλίου. Νομίζω ότι ένας συγγραφέας που κάνει τα πρώτα του βήματα στον χώρο, όπως εγώ, μόνο κέρδος μπορεί να έχει από τη μεταφορά του βιβλίου του στη μικρή ή τη μεγάλη οθόνη, αφού θα τον γνωρίσει γρηγορότερα ο κόσμος. Από εκεί και πέρα αν μπούμε στην ουσία της ερώτησης σου, θα παραδεχτώ ότι σπανιότατα έχω δει βιβλίο να γίνεται σειρά ή ταινία και να μην αδικείται.

Ποιος είναι ο πρώτος άνθρωπος που διάβασε το βιβλίο σου και τι σου είπε;

Το βιβλίο μου πριν εκδοθεί το διάβασαν μόνο οι υπεύθυνοι των Εκδόσεων Ψυχογιός. Μετά την έκδοσή του ο πρώτος άνθρωπος που το διάβασε ήταν ο σύζυγός μου. Αυστηρός κριτής, δεν είναι ο αναγνώστης που θα κάτσει να σου αναλύσει τι δεν του αρέσει στα βιβλία που κατά καιρούς διαβάζει αλλά πολύ απλά θα διακόψει την ανάγνωση κάπου στην εικοστή σελίδα. Η αγωνία μου μέχρι να τον δω να συνεχίσει την Πενθερά ήταν μεγάλη. Και ακόμη μεγαλύτερη ήταν η χαρά μου όταν μετά από περίπου μια ώρα ήρθε συνοφρυωμένος και μου είπε «να ΄σου πω Μαρία, μπορεί να μην γνώρισα τη μάνα μου που ήταν Πόντια, αλλά αν ζούσε αποκλείεται να ήταν σαν την πεθερά που περιγράφεις». Αυτή η ταύτισή του, ήταν για εμένα το πρώτο μήνυμα ότι το βιβλίο θα πάει καλά!

Και τα σχόλια του γιου σου, ποια ήταν;

Ο γιος μου δεν έχει διαβάσει το βιβλίο. Απλώς μου απαγόρευσε να το κάνω δώρο στην κοπέλα του αν προηγουμένως δεν δει ο ίδιος την αφιέρωση που θα της γράψω. Για να είμαι ειλικρινής, έχει περάσει ένας μήνας από την κυκλοφορία του και ακόμη αναζητώ τη σωστή αφιέρωση!

Ποια η ευχή σου για εσένα τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο;

Να είμαστε καλά. Αυτή η τετριμμένη, τυπική ευχή που κάνουμε οι άνθρωποι χωρίς να συνειδητοποιούμε την κορυφαία σημασία της.

 Το βιβλίο της κας Μαρία Παναγοπούλου , "Η Πενθερά" κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός.