“Με πονάει το κεφάλι μου”, “έχω τάση για εμετό”, “δεν αντέχω το φως”, “κλαίνε τα μάτια μου”, “βουίζει το κεφάλι μου”, “θέλω να ξαπλώσω”... Φράσεις που λίγο ή πολύ οι περισσότεροι είτε τις έχουμε πει, είτε ακούσει από ανθρώπους του στενού μας περιβάλλοντος. Προβλήματα που προέρχονται από μια πάθηση που απασχολεί μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού σε όλο τον κόσμο. Την ημικρανία. Όσοι δεν γνωρίζουν περί τίνος πρόκειται, ίσως δεν μπορούν να κατανοήσουν γιατί οι άνθρωποι που βιώνουν ημικρανίες, δεν μπορούν να έχουν μια φυσιολογική, ήρεμη καθημερινότητα και να λειτουργήσουν κανονικά.   Πρόκειται για μια μορφή “αναπηρίας” η οποία όμως αντιμετωπίζεται, αρκεί κανείς να δώσει σημασία στα συμπτώματα, να συμβουλευτεί κάποιον ειδικό νευρολόγο ο οποίος θα εξετάσει το ιστορικό του ασθενούς, και θα ακολουθήσει μια αγωγή προσαρμοσμένη στις ανάγκες του. 

Τί είναι όμως η ημικρανία; Τι την προκαλεί; Ποια η διαφορά της με τον πονοκέφαλο; Υπάρχουν άραγε τρόφιμα ή καταστάσεις που την πυροδοτούν; Πώς αντιμετωπίζετε;

Για τα παραπάνω και για πολλά άλλα ακόμα, απαντά η εξαίρετη νευρολόγος, κα Λαμπρινή Σουφλέρη.

Τι θεωρείται ημικρανία;

  Η ημικρανία είναι μια χρόνια διαταραχή που χαρακτηρίζεται από ποικίλης έντασης, διάρκειας και συχνότητας κεφαλαλγίες, συχνά σε συνδυασμό με  συμπτώματα από το αυτόνομο νευρικό σύστημα. Η λέξη προέρχεται από την ελληνική γλώσσα και σημαίνει «πόνος στη μία πλευρά του κεφαλιού».

Πόσο μεγάλο ποσοστό πληθυσμού αφορά; Υπάρχειδιαχωρισμός σε άνδρες και γυναίκες;

 Οι πάσχοντες από ημικρανία ξεπερνούν το 10% του γενικού πληθυσμού. Στους ενήλικες το ποσοστό των πασχόντων γυναικών είναι διπλάσιο από αυτό των ανδρών. Τα ποσοστά της ημικρανίας είναι ελαφρά χαμηλότερα στην Ασία και την Αφρική σε σχέση με τις δυτικές χώρες. Η χρόνια ημικρανία εμφανίζεται σε περίπου 1,4 με 2,2% του πληθυσμού.

Σε ποια ηλικία συνήθως εμφανίζεται και από την εμπειρία της κατά πόσο αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου;

Στα παιδιά τα ποσοστά κυμαίνονται στο 4-5%.Η νόσος εμφανίζεται στα αγόρια πριν την εφηβεία και στα κορίτσια με την έναρξη της και διαρκεί σε όλη τη φάση της ενηλίκου ζωής.

 Κατά την περιεμμηνόπαυση,  τα συμπτώματα συχνά επιδεινώνονται πριν υποχωρήσουν. Ενώ τα συμπτώματα υποχωρούν στα δύο τρίτα των ηλικιωμένων περίπου, επιμένουν σε ποσοστό 3-10%.

   Συνήθως η κεφαλαλγία είναι μονομερής και παλλόμενη (δηλαδή ο πόνος αυξομειώνεται σε ένταση), ενώ διαρκεί από 2 έως 72 ώρες. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν ναυτία, εμετό, φωτοφοβία (αυξημένη ευαισθησία στο φως), φωνοφοβία (αυξημένη ευαισθησία στον ήχο) και πόνο, ο οποίος γενικά επιδεινώνεται με τη σωματική δραστηριότητα. Έως και το ένα τρίτο των ανθρώπων με ημικρανία αντιλαμβάνονται μια αύρα :μια παροδική οπτική, αισθητική, λεκτική, ή κινητική διαταραχή που σηματοδοτεί ότι ο πονοκέφαλος θα επέλθει σύντομα.

Που οφείλεται η ημικρανία; Παίζουν ρόλοι γενετικοί παράγοντες;

Οι ημικρανίες πιστεύεται ότι οφείλονται σε ένα μίγμα περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων. Περίπου τα δύο τρίτα των περιπτώσεων αποτελούν κληρονομικές παθήσεις. Οι διακυμάνσεις στα επίπεδα ορμονών μπορεί επίσης να παίζουν κάποιο ρόλο: οι ημικρανίες επηρεάζουν ελαφρώς περισσότερο τα αγόρια απ’ ότι τα κορίτσια πριν από την εφηβεία, αλλά περίπου δύο έως τρεις φορές περισσότερο τις γυναίκες απ’ ότι τους άνδρες. 

Ποιοι είναι οι μηχανισμοί που συμμετέχουν στην εκδήλωση των κρίσεων ημικρανίας;

Οι ακριβείς μηχανισμοί που προκαλούν τις ημικρανίες δεν είναι γνωστοί. Ωστόσο, πιστεύεται ότι πρόκειται για νευροαγγειακή διαταραχή,, η οποία ξεκινά από τους νευρώνες και επεκτείνεται στα εγκεφαλικά αγγεία. Στο μηχανισμό εμπλέκονται και ορμόνες όπως η σεροτονίνη. Η κύρια θεωρία σχετίζεται με την αυξημένη διεγερσιμότητα του εγκεφαλικού φλοιού και με το μη φυσιολογικό έλεγχο των νευρώνων του πόνου στον πυρήνα του τρίδυμου νεύρου του εγκεφαλικού στελέχους.

Ποια είναι τα συμπτώματα; Είναι τα ίδια σε όλους ή υπάρχουν σημαντικές διαφορές;

Οι ημικρανίες συνήθως παρουσιάζονται με τη μορφή αυτοπεριοριζόμενων, υποτροπιαζόντων και έντονων κεφαλαλγιών, που συνδέονται με συμπτώματα του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Η ένταση του πόνου, η διάρκεια αλλά και η συχνότητα της κρίσης ποικίλλουν.

1.     Η πρόδρομη φάση, με συμπτώματα τα οποία εμφανίζονται ώρες ή ημέρες πριν από την κεφαλαλγία(κατάθλιψη, ευφορία, κόπωση, δυσκαμψία μυών)

2.     Η φάση της αύρας

3.     Η φάση της κεφαλαλγίας, επίσης γνωστή ως φάση του πονοκεφάλου

4.     Η φάση ανάρρωσης, με συμπτώματα που παρουσιάζονται μετά το τέλος μιας κρίσης ημικρανίας (πονοκέφαλος της μέθης)

Ακούμε συχνά τον όρο “αύρα” που είναι πρόδρομο στάδιο της ημικρανίας. Τι είναι αυτό και πώς το αναγνωρίζουμε;

Περίπου 15-30 % των ατόμων με ημικρανίες παρουσιάζουν αύρα. . Η φάση της αύρας προηγείται του πονοκεφάλου και είναι άλλοτε οπτική (γραμμές, φωτοψίες, ζικ ζακ, θάμβος όρασης)99% , άλλοτε αισθητική (τσιμπήματα, μούδιασμα, βελονισμοί) και ενίοτε κινητική (περίεργη αίσθηση του σώματος 30-40%)

Ποια η διαφορά του πονοκέφαλου από την ημικρανία; 

Ο πόνος στην ημικρανία αφορά το ήμισυ της κεφαλής άλλοτε αριστερά και άλλοτε δεξιά ,προηγείται αύρα, συνοδεύεται από συμπτώματα όπως φωτοφοβία, φωνοφοβία, ναυτία και διαρκεί από 1 έως 2-3 24ωρα.Ο πονοκέφαλος αφορά όλο το κεφάλι και είναι άλλοτε νυγμώδες, άλλοτε συσφιγκτικού τύπου και υποχωρεί συνήθως με κοινά αναλγητικά.

Τι πυροδοτεί τις κρίσεις ημικρανίας;Ποιος ο ρόλος της διατροφής και του άγχους;

Οι ημικρανίες πυροδοτούνται από το  άγχος, την πείνα και την κούραση.

Οι εξετάσεις των διατροφικών πυροδοτήσεων βρήκαν ότι η απόδειξη βασίζεται περισσότερο σε υποκειμενικές αξιολογήσεις και δεν είναι αρκετά ακριβής για να αποδείξει ή να διαψεύσει οποιεσδήποτε συγκεκριμένες πυροδοτήσεις. Αναφορικά με συγκεκριμένες δραστικές ουσίες δεν υπάρχει απόδειξη ότι επιδράει η τυραμίνη στην ημικρανία ,το γλουταμινικό μονονάτριο (MSG),ο καφές, η σοκολάτα.  

Οι κλιματολογικές συνθήκες(υψόμετρο, υγρασία, ψύχος  )επηρεάζουν τους ημικρανικούς. Οι άνθρωποι με ημικρανίες πρέπει να παίρνουν κάποια προληπτικά μέτρα αναφορικά με την ποιότητα του αέρα και τον φωτισμό σε εσωτερικούς χώρους.

Πώς γίνεται η διάγνωση της ημικρανίας και πώς αντιμετωπίζεται; 

Η διάγνωση της ημικρανίας βασίζεται στα σημεία και συμπτώματα. Η απεικόνιση και οι αιματολογικές εξετάσεις διενεργούνται προκειμένου να αποκλειστούν άλλες αιτίες των κεφαλαλγιών.

Η θεραπεία περιλαμβάνει τρία βασικά σημεία: αποφυγή ενεργοποίησης, έλεγχο οξέων συμπτωμάτων και φαρμακευτική πρόληψη.

  Η αρχική συνιστώμενη αντιμετώπιση είναι με απλά αναλγητικά, όπως ιβουπροφαίνη και ακεταμινοφαίνη για τον πονοκέφαλο, ένα αντιεμετικό για τη ναυτία καθώς και αποφυγή των εναυσμάτων της κεφαλαλγίας. Ειδικά φάρμακα, όπως τριπτάνες ή εργοταμίνες, μπορούν να χρησιμοποιηθούν από εκείνους στους οποίους τα απλά αναλγητικά δεν είναι αποτελεσματικά. Οι τριπτάνες όπως η σουματριπτάνη είναι αποτελεσματικές  στο 75% των περιπτώσεων.