Ως ένα από τα πιο σημαντικότερα αγάλματα,  η Αφροδίτη της Μήλου συνεχίζει να αιχμαλωτίζει το κοινό σήμερα. Βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου και φημίζεται για την ελληνιστική του τέχνη και για την ομορφιά του.

Όπως πολλές άλλες πολύτιμες αρχαιότητες, η ιστορία πίσω από το άγαλμα ήταν εντελώς άγνωστη όταν ανακαλύφθηκε τον 19ο αιώνα. Σήμερα, ωστόσο, αρχαιολόγοι και ιστορικοί τέχνης έχουν καταφέρει να συνθέσουν μια αφήγηση που διερευνά και εξηγεί την πιθανή προέλευσή της - αν και η γλυπτή θεά παραμένει τυλιγμένη στο μυστήριο.

Το εκπληκτικό έργο που κλάπηκε από τους Γάλλους από τον ελληνικό χώρο και που το θαυμάζουν εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο στο μουσείο του Λούβρου.

Το γνωστό μαρμάρινο άγαλμα, του τέλους ελληνιστικής - αρχών ρωμαϊκής εποχής (περί το 150 - 50 π.Χ.), το οποίο βρέθηκε, στις 8 Απριλίου  του 1820, σε αγροτική περιοχή της Μήλου, σε πάνω από 6 χωριστά κομμάτια. Σήμερα βρίσκεται στο  Μουσείο του Λούβρου, ενώ στο μουσείο της Μήλου υπάρχει πιστό αντίγραφό του, το οποίο έστειλε ως δωρεά το Λούβρο.

Το υπέροχο έργο της ελληνιστικής τέχνης, συνδυάζει αρμονικά τη γυναικεία ομορφιά και θηλυκότητα. Άλλοτε θεωρείτο έργο του Πραξιτέλη. Τώρα πια είναι βέβαιο ότι ο άλλος είναι ο δημιουργός του. Για τη Μήλο είναι το προσδιοριστικό στοιχείο του τουρισμού της και για το Λούβρο ένα από τα σπουδαιότερα αποκτήματά του. Είναι σκαλισμένη σε παριανό μάρμαρο και έχει ύψος 2,02 μ. και παριστάνει την Αφροδίτη.

Ποια είναι η Αφροδίτη της Μήλου;

Γνωστή ως η Αφροδίτη της Μήλου, το έργο είναι ένα μαρμάρινο γλυπτό που πιθανότατα δημιουργήθηκε από τον Αλέξανδρο της Αντιόχειας (2ος – 1ος αιώνας π.Χ.) – Έλληνας γλύπτης από την ελληνιστική περίοδο —στα τέλη του 2ου αιώνα π.Χ. Διαθέτει μια σχεδόν γυμνή, μεγαλύτερη από τη ζωή (6 πόδια, 8 ίντσες ύψος) γυναικεία φιγούρα που ποζάρει σε μια κλασική καμπύλη S.

Το σώμα της αποτελείται από δύο ογκόλιθους παριανού μαρμάρου καθώς και από «αρκετά μέρη [που] σμιλεύτηκαν χωριστά (προτομή, πόδια, αριστερό χέρι και πόδι)», σύμφωνα με το μουσείου του Λούβρου. Επιπλέον, το γλυπτό ήταν πιθανότατα ζωγραφισμένο με πολύχρωμα και διακοσμημένο με κοσμήματα, αν και δεν έχει παραμείνει καμία χρωστική ουσία ή μέταλλο στο μάρμαρο σήμερα.

Ποια είναι η Αφροδίτη της Μήλου;

«Aphrodite Anadyomene»

Δεδομένου ότι το άγαλμα ανακαλύφθηκε χωρίς τα χέρια του, είναι σχεδόν αδύνατο να επιβεβαιωθεί με απόλυτη βεβαιότητα ποιον υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύει η Αφροδίτη της Μήλου  καθώς τα περισσότερα γλυπτά αυτής της περιόδου αναπαριστούσαν θεούς και θεές και περιείχαν συμβολισμούς για το ποιοι ήταν, σε ό,τι είχαν στα χέρια τους. Ακόμα κι έτσι, οι ιστορικοί τέχνης έχουν δύο ισχυρές θεωρίες, από τις οποίες η ισχυρότερη και πιο δημοφιλής είναι ότι είναι η θεά του έρωτα Αφροδίτη.  

Ωστόσο, μπορεί επίσης να αντιπροσωπεύει την Αμφιτρίτη—τη θεά της θάλασσας— που είχε ιδιαίτερη σημασία στο ελληνικό νησί της Μήλου, όπου βρέθηκε το έργο τέχνης. Το άγαλμα ανακαλύφθηκε ακόμη και κοντά σε ένα παριανό μαρμάρινο μήλο - το ίδιο υλικό με το γλυπτό - το οποίο είναι ένα από τα σύμβολα της Αμφιτρίτης.

«Ποσειδώνας και Αμφιτρίτη», 50 – 79 Κ.Χ.  

Η ανακάλυψη

Το 1820, το άγαλμα ανακαλύφθηκε από έναν αγρότη σε μια αρχαία κόγχη στο νησί της Μήλου του Αιγαίου. 

Το άγαλμα βρέθηκε από έναν αγρότη στο χωράφι του κι αναφέρεται με διάφορα ονόματα, όπως Γεώργιος Κεντρωτάς,  Θεόδωρος Κεντρωτάς, "εκτιμητής αξίας χωραφιών", δηλαδή κάτι σαν μεσίτης της εποχής ή Μποτόνης. Αυτό που πιθανώς συνέβη είναι στη μικρή κοινωνία της Μήλου να βρέθηκε το άγαλμα από ένα μέλος της οικογένειας Κεντρωτά, αλλά στις εκσκαφές και στις διαπραγματεύσεις πώλησης να αναμίχθηκαν και συγγενείς.

Δεν υπάρχει κανένα άλλο άγαλμα στον κόσμο που να έχει ξεσηκώσει τόσο αντιφατικές θεωρίες για το πώς ήταν όταν δημιουργήθηκε, όσο η Αφροδίτη της Μήλου. Η ενσάρκωση της ομορφιάς αποτελεί και σπαζοκεφαλιά, καθώς δεν γνωρίζουμε τί έκαναν τα χέρια της που λείπουν, Σε ένα δοκίμιο του 1890, ο Γάλλος αρχαιολόγος Salomon Reinach είχε υποστηρίξει ότι  "Η Αφροδίτη της Μήλου είναι ένα μυστήριο".

Το άγαλμα βρέθηκε ακρωτηριασμένο και υπάρχει η εικασία ότι η θεά στο αριστερό της χέρι κρατούσε μήλο, ή στεφάνια δάφνης, ή καθρέφτη ή ότι με τα δύο χέρια της κρατούσε την ασπίδα του Άρη. Άλλοι λένε ότι απεικονίζεται ως μητέρα που κρατά το μωρό της.

Άλλοι θεωρούν ότι δεν έκανε τίποτε από αυτά και ότι ετοιμαζόταν να λουστεί. Σύμφωνα με ένα μύθο, τα χέρια της έσπασαν πάνω σε καβγά Γάλλων αρχαιολόγων και Ελλήνων κατά τη μεταφορά του αγάλματος. Ωστόσο, αυτό δεν ευσταθεί γιατί το έργο είχε βρεθεί από την αρχή χωρίς τα χέρια.Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία, το άγαλμα δεν είναι η Αφροδίτη αλλά η θεά Νίκη που κρατά μια ασπίδα στον αριστερό μηρό της και μια πλάκα πάνω στην οποία καταγράφονται ονόματα ηρώων στο δεξί της χέρι. Το πιθανότερο που μπορεί να ισχύει  είναι ότι τμήματα των χεριών είχαν βρεθεί σε διάφορα σημεία και ότι το αριστερό κρατούσε μήλο, αλλά χάθηκε κατά τη μεταφορά ή ότι κατά τη συμπλοκή για να αποκτηθεί και τα κομμάτια που συνόδευαν το γλυπτό  έπεσαν στη θάλασσα κι έτσι χάθηκαν.

"Δεν υπάρχει άγαλμα ή έργο τέχνης που να έχει δώσει ποτέ αφορμή για τέτοια διαμάχη. Παρά το τεράστιο και συνεχές ενδιαφέρον που εκδηλώνεται για το θέμα, παρά τις πικρές διαμάχες που έχουν λάβει χώρα από το πλανώμενο ερώτημα, η αναδόμηση της Αφροδίτης της Μήλου, η οποία θα ικανοποιεί τους πάντες, ή έστω την πλειοψηφία των κριτικών, φαίνεται τόσο μακριά όσο ποτέ." υποστήριξε το 1902 κάποιος δοκιμιογράφος.

Ενώ αποκαλύφθηκε σε κομμάτια, μπόρεσε να επανασυναρμολογηθεί. Οι κατακερματισμένοι βραχίονες του - ο αριστερός κρατά ένα μήλο και ο δεξιός που βουρτσίζει στη μέση της φιγούρας - ωστόσο, κρίθηκαν μη πρωτότυποι και δεν ξανακολλήθηκαν.

Επιπλέον, όπως φαίνεται σε αυτό το σχέδιο του Jean-Baptiste-Joseph Debay, η μορφή βρέθηκε σε μια ενεπίγραφη βάση, η οποία επίσης αποδείχθηκε ότι ήταν μεταγενέστερη προσθήκη και έτσι αφαιρέθηκε.

Ωστόσο, ακόμη και ως ημιτελές γλυπτό, θεωρήθηκε αμέσως αριστούργημα. Δόθηκε στον Λουδοβίκο XVIII, ο οποίος το δώρισε στο Λούβρο το 1821. Ενώ το μουσείο αρχικά σκόπευε να αποκαταστήσει το άγαλμα, κανείς δεν μπορούσε να αποφασίσει πώς να τοποθετήσει τα χέρια του. «Το να ακουμπάει σε μια κολόνα, να ακουμπά τον αγκώνα της στον ώμο του Άρη ή να κρατά μια ποικιλία χαρακτηριστικών» είναι μερικές από τις πολλές δυνατότητες που θα μπορούσαν να χαρακτηρίσουν το αρχικό σχέδιο του αγάλματος.

Δεδομένης της αδυναμίας του Λούβρου να συμφωνήσει με την επιδιωκόμενη αισθητική του γλυπτού, εκτέθηκε χωρίς τα χέρια του - μια απόφαση που εξακολουθεί να ισχύει.

Το γλυπτό σήμερα
Για σχεδόν 200 χρόνια, το γλυπτό αποτελεί ζωτικό μέρος της μόνιμης συλλογής του Λούβρου, ενώ θεωρείται ως ένα από τα πιο πολύτιμα -και δημοφιλή- έργα τέχνης του μουσείου.

Περιγράφεται από το Λούβρο ως «διαχρονικό αριστούργημα», η Αφροδίτη της Μήλου πρόκειται να εκπαιδεύσει και να μαγέψει για τους επόμενους αιώνες.