Όπως έλεγε  ο Tolstoy,  κάθε οικογένεια είναι δυστυχισμένη με τον δικό της τρόπο. Το ίδιο ισχύει και  για την  οικογένεια του Steven Spielberg. Ως ενήλικας, ο βραβευμένος με Όσκαρ σκηνοθέτης πέρασε την καριέρα του αποτυπώνοντας ξανά τη μοναδική γεύση της δυστυχίας της οικογένειάς του - και στη συνέχεια εισάγοντάς την σε υπερπαραγωγές για ρομπότ, εξωγήινους και μοναχικά μικρά αγόρια.

Το διαζύγιο των γονιών του ήταν η έμπνευση πίσω από τον ET the Extra-Terrestrial (1982). Στο The Sugarland Express (1974), το σκηνοθετικό του ντεμπούτο στη μεγάλη οθόνη, μια μητέρα διώχνει τον άντρα της από τη φυλακή σε μια προσπάθεια να ανασύρει τον γιο της από την ανάδοχη φροντίδα και να επανενώσει την οικογένειά τους. Indiana Jones and the Last Crusade (1989), Hook (1991) και War of the Worlds (2005), μεταξύ άλλων.

«Κάθε ταινία μου είναι μια προσωπική ταινία», λέει ο σκηνοθέτης στο CBS News. «Δεν κάνω ταινίες που δεν θεωρώ ότι έχουν μείνει πίσω σε αυτές κάτι από τον εαυτό μου».

Αλλά η τελευταία του ταινία, The Fabelmans, είναι η πρώτη του απόπειρα να εμβαθύνει προς τα μέσα χωρίς να καλύψει προσωπικές ανησυχίες μέσα σε κάτι άλλο. Δεν είναι μια υπερπαραγωγή επιστημονικής φαντασίας ή ένα ιστορικό δράμα υψηλού στοιχήματος. Είναι, πολύ απλά, η ιστορία του Steven Spielberg.

Ή, μάλλον, είναι η ιστορία του Sammy Fabelman, το όνομα που επέλεξε ο Spielberg για τον ημι-αυτοβιογραφικό νεότερο εαυτό του (τον οποίο υποδύεται ο Mateo Zoryon Francis-DeFord ως παιδί και ο Gabriel LaBelle ως έφηβος). Σε μια ελαφρώς μυθιστορηματική δραματοποίηση της παιδικής του ηλικίας, η ταινία διερευνά πώς μια σειρά από εντάσεις —μεταξύ πατέρα και μητέρας, επιστήμης και τέχνης, ευθύνης και φιλοδοξίας— αντικατόπτριζαν η μία την άλλη και πώς ένα αγόρι που εργαζόταν μέσα από αυτές τις εντάσεις με μια κάμερα οκτώ χιλιοστών, μεγάλωσε κι έγινε ο σκηνοθέτης με τις περισσότερες εισπράξεις όλων των εποχών.

Ο Sammy Fabelman (Gabriel LaBelle) δοκιμάζει ένα Arriflex 16 χιλιοστών. 

Steven Spielberg

Γεννημένος το 1946, ο Spielberg ήταν το μεγαλύτερο από τα τέσσερα παιδιά. Ο πατέρας του, Arnold, ήταν μηχανικός, ένας πρακτικός άνθρωπος που ήθελε μια πρακτική ζωή για τον γιο του. Η μητέρα του, Lia, ήταν μια ταλαντούχα πιανίστα, μια πληθωρική γυναίκα παγιδευμένη σε ένα περιβάλλον που δεν θα ενθάρρυνε ποτέ τις καλλιτεχνικές της κλίσεις.

Η Lia, ωστόσο, είδε από την αρχή το αυξανόμενο ενδιαφέρον του γιου της για τη δημιουργία ταινιών. Έβαλε τις δημιουργικές της αναζητήσεις σε αναμονή για να μεγαλώσει τα παιδιά της και να μετακινηθεί στη χώρα, καθώς η καριέρα του Arnold οδήγησε την οικογένεια από το Νιου Τζέρσεϊ στην Αριζόνα στην Καλιφόρνια. Η Lia ήταν επιρρεπής στις ιδιοτροπίες της, μια φορά αγόρασε μια μαϊμού από ένα κατάστημα κατοικίδιων στο Phoenix και την έφερε στο σπίτι στο πίσω μέρος του Jeep της. Μαστιζόταν επίσης από ένα συνεχές αίσθημα περιορισμού και δυσαρέσκειας.

«Η μαμά μου ήθελε πάντα περισσότερα», λέει ο σκηνοθέτης στο CBS News. Αυτή η προσέγγιση, διευκρινίζει, ήταν ένα πλεονέκτημα. Του έδωσε την άδεια να είναι καλλιτεχνικά φιλόδοξος, μοντελοποιώντας πώς να θέλει περισσότερα χωρίς να νιώθει ένοχος γι` αυτό.

Η μητέρα του Spielberg, Leah Adler, ποζάρει με τον ET το 1984. 

Το 1999 σε επεισόδιο της εκπομπής "Inside the Actors Studio, ο παρουσιαστής James Lipton ρώτησε τον Spielberg για τις Στενές Επαφές. Κατά τη διάρκεια της κορύφωσης της ταινίας, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν υπολογιστές για να δημιουργήσουν και να μεταδώσουν μια σειρά μουσικών τόνων, επιτρέποντάς τους να επικοινωνούν με εξωγήινους. Ίσως, πρότεινε ο Lipton , αυτή η κορυφαία στιγμή συμβόλιζε τις θεμελιώδεις εντάσεις του Σπίλμπεργκ. «Ο πατέρας σου ήταν επιστήμονας υπολογιστών, η μητέρα σου ήταν μουσικός», είπε. «Όταν το διαστημόπλοιο προσγειώνεται, πώς επικοινωνούν; Κάνουν μουσική στους υπολογιστές τους και μπορούν να μιλήσουν μεταξύ τους».

Στο The Fabelmans, ο Σπίλμπεργκ τοποθετεί αυτή την ένταση μπροστά και στο κέντρο. Όπως ο Mitzi, η μυθιστορηματική Leah (την οποία υποδύεται η Michelle Williams), ανακοινώνει όχι και τόσο διακριτικά, «Σε αυτή την οικογένεια, είναι οι επιστήμονες εναντίον των καλλιτεχνών. Ο Sammy είναι στην ομάδα μου, με κυνηγάει».

Το 1966, όταν ο Spielberg ήταν 19 ετών, οι γονείς του χώρισαν. Η μητέρα του είχε ερωτευτεί τον καλύτερο φίλο του πατέρα του, Bernard Adler, τον οποίο αργότερα παντρεύτηκε. Αλλά ο Αrnold, ελπίζοντας να προστατεύσει τη Λία και τη σχέση της με τα παιδιά τους, ανέλαβε την ευθύνη, λέγοντας στα τέσσερα παιδιά ότι το διαζύγιο ήταν δική του ιδέα.

«Όταν η μαμά μου και ο μπαμπάς μου ανακοίνωσαν ότι χωρίζουν, όπως απεικονίζεται στο The Fabelmans, ο μπαμπάς μου έκανε χαρακίρι», λέει ο Spielberg στο CBS News. «Αλλά δεν γνώριζα την αιτία. Απλώς τον αποδέχτηκα τον λόγο του όταν μου είπε: «Η ιδέα μου είναι να χωρίσουμε». Και έζησα με αυτό, και κατηγορούσα τον πατέρα μου για αυτό, για χρόνια».

O Spielberg με τον ET 

Ο Spielberg μόλις και μετά βίας μιλούσε στον πατέρα του για 15 χρόνια. Αυτή η περίοδος αποξένωσης, σε συνδυασμό με τις υπάρχουσες εντάσεις που προηγήθηκαν εκείνης της περιόδου, τον επηρέασαν βαθιά. Επηρέασε επίσης μερικές από τις πιο επιτυχημένες ταινίες του, στις οποίες οι χωρισμένοι γονείς και οι τεταμένες σχέσεις πατέρα-γιου είναι θεμελιώδη θέματα.

Πολλοί κριτικοί, και ο ίδιος ο Spielberg, έχουν σημειώσει αυτούς τους παραλληλισμούς όλα αυτά τα χρόνια, ιδιαίτερα όσον αφορά τον ET., ο οποίος επικεντρώνεται σε μια οικογένεια που ταράζεται από την αποχώρηση ενός πατέρα. Όπως θυμήθηκε ο σκηνοθέτης στο Φεστιβάλ Κλασικού Κινηματογράφου TCM τον Απρίλιο, άρχισε να σκέφτεται τον ET στη δεκαετία του 1970, όταν γύριζε το Close Encounters. Παράλληλα, δούλευε και ιδέες για ένα σενάριο για το διαζύγιο των γονιών του. Ακόμη και στα κλασικά έργα του Spielberg χωρίς διαζύγιο, το θέμα του μακρινού πατέρα επιμένει. Στο Close Encounters, ο Roy Neary (Richard Dreyfuss) αναπτύσσει μια εμμονή με μια παρατήρηση UFO, αποξενωμένος ολοένα και περισσότερο από τη μεσαία τάξη της οικογένειάς του στα προάστια. Σε μια σκηνή, η γυναίκα του τον φιλάει. προσπαθεί να τη φιλήσει πίσω, αλλά δεν μπορεί να μην ανοίξει τα μάτια του και να κοιτάξει ψηλά στον ουρανό. Στην κορύφωση της ταινίας, ο Neary αφήνει πίσω την οικογένειά του —και τον πλανήτη.

Στο Hook, ένα sequel του Peter Pan, το αγόρι που κάποτε είπε ότι δεν θα μεγάλωνε ποτέ φεύγει από τη Χώρα του Ποτέ, ενηλικιώνεται και αποκτά δικά του παιδιά. Την ώρα που οι θεατές συναντούν τον εργασιομανή δικηγόρο Peter Banning (Robin Williams), είναι, όπως λέει ο Captain Hook (Dustin Hoffman), ένας «κρύος, εγωιστής που πίνει πάρα πολύ, που έχει εμμονή με την επιτυχία και τρέχει και κρύβεται από τη γυναίκα του. και παιδιά." Για κακή τύχη του πειρατή καπετάνιο, ο Hook είναι μια από τις σπάνιες ταινίες του Spielberg που επιτρέπει σε έναν φανταστικό πατέρα να λυτρωθεί. Ο Peter αναζωπυρώνει το κέφι του για ζωή, πετάει το τηλέφωνο της εργασίας του από το παράθυρο και σώζει τα παιδιά του από τα χέρια του Hook. Μέχρι το τέλος της κορυφαίας μάχης, το μόνο θύμα είναι ο Rufio (Dante Basco), ένα από τα Lost Boys. στις τελευταίες του στιγμές, λέει στον Peter, «Ξέρεις τι εύχομαι; Μακάρι να είχα έναν μπαμπά—σαν εσένα».

O Spielberg στα γυρίσματα του Indiana Jones and the Last Crusade 

Το 1993, ο Spielberg κυκλοφόρησε αυτό που οι New York Times που ονομάζεται «η πιο επικίνδυνη, πιο προσωπική ταινία του»: Η Λίστα του Schindler. Το ιστορικό δράμα ακολουθεί τον Oskar Schindler, έναν βιομήχανο που σώζει περισσότερους από 1.000 Εβραίους κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος φέρνοντάς τους να δουλέψουν στα εργοστάσιά του. Είναι μια από τις πιο σοβαρές ταινίες του διάσημου σκηνοθέτη και μια από τις πιο φιλόδοξές του.

Σε αντίθεση με τους Fabelmans, η Λίστα του Schindler δεν είναι αυτοβιογραφική (ο σκηνοθέτης γεννήθηκε το έτος μετά το τέλος του Β` Παγκοσμίου Πολέμου), αλλά είναι βαθιά προσωπική. Περισσότεροι από δώδεκα από τους μεγαλύτερους συγγενείς του Spielberg χάθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου και οι φρικαλεότητες του Ολοκαυτώματος ήταν πάντα στο μυαλό της οικογένειάς του. «Με έναν περίεργο τρόπο, η ζωή μου πάντα επέστρεφε σε εικόνες γύρω από το Ολοκαύτωμα», είπε στους Times. «Το Ολοκαύτωμα ήταν μέρος της ζωής μου, ακριβώς με βάση το τι θα έλεγαν οι γονείς μου στο δείπνο».

Όταν ήταν μικρό αγόρι, η γιαγιά του δίδασκε αγγλικά σε επιζώντες του Ολοκαυτώματος. Ένας από αυτούς, πρώην κρατούμενος του Άουσβιτς, χρησιμοποίησε τους αριθμούς που είχαν τατουάζ στο χέρι του για να διδάξει στον μελλοντικό σκηνοθέτη τους αριθμούς. «Σήκωνε τα μανίκια του και έλεγε: «Αυτό είναι ένα τέσσερα, αυτό είναι ένα εφτά, αυτό είναι ένα δύο», είπε ο Spielberg. «Ήταν η πρώτη μου ιδέα για τους αριθμούς. Πάντα έλεγε «Έχω ένα μαγικό κόλπο». Έδειξε ένα εξάρι. Και μετά έστρεψε τον αγκώνα του και είπε, «Τώρα είναι εννιά»»

Επειδή ο Spielberg ήταν συχνά ο μόνος νεαρός Εβραίος στη γειτονιά, ήταν συχνός στόχος εκφοβισμού. Στην Αριζόνα, οι γείτονες στέκονταν έξω από το σπίτι της οικογένειας φωνάζοντας: «Οι Spielberg είναι βρώμικοι Εβραίοι». Αργότερα, στην Καλιφόρνια, μερικά από τα δημοφιλή παιδιά τον χτύπησαν και τον κλώτσησαν στα αποδυτήρια του σχολείου. «Δεν μας αποδέχτηκαν πλήρως», είπε η μητέρα του Spielberg στους Times. «Ήμασταν πάντα στην περιφέρεια».

Καθώς μεγάλωνε, ντρεπόταν για τις ρίζες του. Μερικές φορές έλεγε στους ανθρώπους το επίθετό του ήταν γερμανικό, όχι εβραϊκό. Στην ταινία, οι συμμαθητές του Sammy τον χλευάζουν, αποκαλώντας τον «Bagelman».

Ο Spielberg είπε ότι ο αντισημιτικός εκφοβισμός δεν ήταν «κυβερνητική δύναμη» στη ζωή του. Ωστόσο, επηρέασε τη σχέση του με τον Ιουδαϊσμό, ο οποίος δεν συμπεριλήφθηκε στις ταινίες του πριν από τη Λίστα του Schindler. Την ίδια περίοδο, ο σκηνοθέτης παντρεύτηκε τη δεύτερη σύζυγό του, Cate Capshaw, η οποία ασπάστηκε τον Ιουδαϊσμό πριν από το γάμο. Αργότερα αποφάσισε να μεγαλώσει και τα επτά παιδιά του με εβραϊκή εκπαίδευση.

«Η εμπειρία της δημιουργίας της Λίστας του Shiendlerμε έκανε να συμφιλιωθώ με όλους τους λόγους… Κρύφτηκα από τον Εβραϊσμό μου», είπε στο ντοκιμαντέρ του 2017 Spielberg. «Και με έκανε τόσο περήφανο που είμαι Εβραίος».

Όπως χαρακτηριστικά είπε στο CBS News για τη δημιουργία των Fabelmans : «Είναι τεράστιο προνόμιο… συνειδητοποιώ με αυτήν την ταινία, τι έκανα μόλις; Ήταν 40 εκατομμύρια δολάρια θεραπεία;»

«Capture every moment»

Η μητέρα του Spielberg πέθανε το 2017. ο πατέρας του πέθανε το 2020. Σε συνεντεύξεις του, έχει επιμείνει ότι δεν περίμενε να πεθάνουν οι γονείς του για να αρχίσει να γράφει για αυτούς. Αντίθετα, η μητέρα του πάντα ρωτούσε πότε θα τους πει την ιστορία. «Υπάρχει λίγη από αυτή την ιστορία σε όλες τις ταινίες σας. Αλλά πάντα ένιωθες πιο ασφαλής χρησιμοποιώντας τη μεταφορά», του είπε κάποτε. «Και νομίζω ότι μάλλον φοβάσαι τη βιωμένη εμπειρία».

O νεαρός Sammy Fabelman και οι γονείς του παρακολουθούν το The Greatest Show on Earth στην αρχή του The Fabelmans. 

Η ταινία The Fabelmans ξεκινά την ημέρα που ο Sammy, 5 ετών, μαθαίνει να χρησιμοποιεί αυτόν τον μηχανισμό αντιμετώπισης: 10 Ιανουαρίου 1952, όταν είδε το The Greatest Show on Earth στους κινηματογράφους. Τρομοκρατείται από μια σκηνή σύγκρουσης δύο τρένων. Τότε, αποφασίζει αναδημιουργήσει τη σκηνή χρησιμοποιώντας το σετ τρένου του. Όταν ο πατέρας του τον συμβουλεύει ότι δεν φροντίζει καλύτερα το παιχνίδι, ο Sammy διαμαρτύρεται: «Αλλά πρέπει να τα δω να συντρίβονται».

Αυτή η εξήγηση μπερδεύει τον πατέρα του, αλλά η μητέρα του καταλαβαίνει τελικά: «Προσπαθεί να αποκτήσει κάποιο είδος ελέγχου πάνω του», λέει. Προτείνει να κινηματογραφηθεί η συντριβή. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να το παρακολουθήσει όσο θέλει χωρίς να χαλάσει το τρένο.

Από εκείνη τη στιγμή που διαδραματίστηκε στην παιδική ηλικία του ίδιου του Spielberg, ο σκηνοθέτης δεν σταμάτησε ποτέ να εκφράζει τους φόβους του για να κινηματογραφήσει. Δεν είναι τυχαίο το tagline για τους Fabelmans : "Capture every moment".