“Μπήκα μέσα στο βιβλιοπωλείο και ανέπνευσα εκείνο το άρωμα χαρτιού και μαγείας που, περιέργως, κανένας ποτέ δεν σκέφτηκε να εμφιαλώσει”, έχει πει ο Ισπανός συγγραφέας Κάρλος Ρουίθ Θαφόν.  Κι όμως αυτά τα λόγια με εκφράζουν σε τέτοιο βαθμό, που νιώθω σαν να ειπώθηκαν από εμένα.

Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, αναζητώ τη γνώση μέσα από τα βιβλία. Ίσως είμαι τυχερή, καθώς την εποχή που γεννήθηκα δεν κυριαρχούσε το διαδίκτυο. Θυμάμαι μετά το τέλος κάθε σχολικής χρονιάς, τη μητέρα μου να με παίρνει από το χέρι και να με οδηγεί στο μέρος που στο τότε παιδικό μυαλό μου, φάνταζε μαγικός και συνεχίζει... Εκεί όπου επιλέγαμε μαζί, δεκαπέντε με είκοσι βιβλία τα οποία θα με ταξίδευαν την περίοδο των καλοκαιρινών μου διακοπών,  σε άλλες εποχές, σε άλλες ζωές, δίνοντάς μου την ευκαιρία να εξελίξω τα όνειρα και τη φαντασία μου.

Σήμερα, που τα χρόνια έχουν περάσει και οι ρόλοι άλλαξαν, παίρνω τα δικά μου παιδιά από το χέρι για να επιλέξουμε βιβλία στο βιβλιοπωλείο. Και η ιστορία επαναλαμβάνεται.

Το μαγικό είναι ότι όσες φορές και να διαβάσεις ένα καλό βιβλίο, πάντα κάτι νέο έχει να σου πει. 

Στην περίοδο του lockdown και όχι μόνο, είναι ευκαιρία να κάνουμε μια στροφή προς τα βιβλία. 

Σκέφτηκα, λοιπόν, να ξεκινήσουμε μια νέα στήλη στο klik αφιερωμένη στα βιβλία που έχουν τη δύναμη ακόμα και να θεραπεύσουν την ψυχή. Φτάνει μόνο να τα αγαπήσουμε...

Ας δούμε τι έχει να πει στο #book_therapy η κα Μαρία Παναγοπούλου.

 Πότε αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τη συγγραφή και τι αποτελεί συνήθως πηγή έμπνευσής σας;

Αν και γράφω από το 1997, δεν είχα σκεφτεί ποτέ να μοιραστώ με τους αναγνώστες τα έργα μου. Ήταν μια μορφή προσωπικής εκτόνωσης. Χρειάστηκε να περάσουν 20 χρόνια και να με προκαλέσει ο σύζυγός μου, λέγοντας μου πως δειλιάζω να δοκιμάσω τις δυνάμεις μου, για να το τολμήσω. Όσο για την έμπνευση, δεν μπορώ να γράψω βασιζόμενη αποκλειστικά στη φαντασία μου. Έχω ανάγκη να στηριχθώ σε αληθινές ιστορίες και πραγματικούς ήρωες. Αυτά είναι τα θεμέλια πάνω στα οποία χτίζω τη μυθοπλασία και δημιουργώ τα βιβλία μου.

Μιλήστε μας για το τελευταίο σας έργο. Ποιο είναι το μήνυμα ή τα μηνύματα που θέλετε να περάσετε μέσα από αυτό; Ποια γεύση θέλετε να μείνει στους αναγνώστες που θα το διαβάσουν;

Το τελευταίο μου βιβλίο θα κυκλοφορήσει τον Φεβρουάριο από τις εκδόσεις Ψυχογιός και έχει τίτλο «Ολική έκλειψη καρδιάς». Είναι εμπνευσμένος από το ομώνυμο τραγούδι της Μπόνι Τάιλερ «A total eclipse of the heart» που τη δεκαετία του ΄80 συντρόφευε πολλές πληγωμένες καρδιές. Πρόκειται για μια καταιγιστική περιπέτεια, βασισμένη σε αληθινή ιστορία, με φόντο την αστραφτερή δεκαετία του ΄80. Το θρυλικό πάρτι του Κηλαηδόνη στη Βουλιαγμένη και το λούνα παρκ Ροντέο στο Καλαμάκι. Οι πούλιες και τα ξεβαμμένα τζιν. Οι περμανάντ, οι φράντζες και οι χαίτες-λασπωτήρες. Οι θρυλικές ατάκες, οι μουσικές και οι ταινίες. Όλα μαζί, μας μεταφέρουν σε μια εποχή χωρίς κινητά τηλέφωνα, διαδίκτυο και social media. Τότε

που τα απλά πράγματα είχαν «και πολλή φάση δικέ μου». Τα φιλαράκια «την έβρισκαν» να τα λένε από κοντά. Οι ερωτευμένοι επικοινωνούσαν με τραγούδια «αφιερωμένα εξαιρετικά». Και οι άνθρωποι ,«βασικά», κοιτάζονταν στα μάτια…

Δεν γράφω για να περάσω συγκεκριμένα μηνύματα! Εγώ απλώς μεταφέρω στο χαρτί ιστορίες και αφήνω τους αναγνώστες ελεύθερους να νιώσουν, να καταλάβουν και να «εισπράξουν» εκείνο που ταιριάζει στην ψυχή τους. Η γεύση που θα ήθελα να αφήσει η «Ολική έκλειψη καρδιάς» είναι νοσταλγική και γλυκόπικρη, όπως και η δεκαετία του 80.

Στην εποχή της τεχνολογίας,  όπου κυριαρχούν τα τάμπλετς και οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, πόσο εύκολο είναι το βιβλίο να έχει θέση στη ζωή των σημερινών παιδιών;

Δεν είναι καθόλου εύκολο. Θεωρώ την παιδική και τη νεανική λογοτεχνία πολύ δύσκολα είδη καθώς απευθύνονται σε αναγνώστες που μοιάζουν με τον αέρα. Πιστεύω όμως πως αν γίνει η αρχή, αν βρεθεί εκείνο το πρώτο έργο που θα κεντρίσει το ενδιαφέρον τους και θα τους παρασύρει στον κόσμο των βιβλίων, μετά υπάρχουν ελπίδες να γίνει η ανάγνωση κομμάτι της ζωής τους.

 "Η ζωή κάθε ανθρώπου, ειπωμένη αληθινά, είναι ένα μυθιστόρημα." έχει πει ο Ernest Hemingway. Θα ήθελα να σχολιάσετε.

Ανάμεσα σε δύο πολύ δυνατά μυθιστορήματα, εμένα με συναρπάζει πάντα εκείνο που κρύβει μέσα του την αλήθεια. Την αλήθεια του συγγραφέα του, των ηρώων του, του συναισθήματος. Την αλήθεια χωρίς τεχνικές, κανόνες και «μαγειρικές» δοσολογίες, γυμνή και ανόθευτη. Από αυτήν την άποψη λοιπόν, είναι σίγουρο πως η ζωή του καθενός από εμάς, ειπωμένη αληθινά, είναι ένα μυθιστόρημα, ενίοτε και μπεστ σέλερ.  

Ο Marcel Proust είχε πει ότι «ας είμαστε ευγνώμονες για τους ανθρώπους που μας κάνουν χαρούμενους, είναι οι γοητευτικοί κηπουροί που κάνουν την ψυχή μας να ανθίζει.» Εσείς  έχετε νιώσει αυτήν την ευγνωμοσύνη από ανθρώπους που έχετε έρθει κοντά ;

Προσωπικά διαχωρίζω τη χαρά από την απόλαυση και από την ευτυχία. Είμαι χαρούμενη, για εμένα σημαίνει κατακλύζομαι από θετικά συναισθήματα, νιώθω γαλήνη, διατηρώ το μυαλό μου καθαρό από αρνητικές σκέψεις. Υπό αυτό το πρίσμα λοιπόν, προσπαθώ να είμαι πομπός και δέκτης χαράς αλλά και ευγνωμοσύνης. Δεν είναι όσο απλό ακούγεται. Θέλει δουλειά, αυτογνωσία, ρήξη, για να προσελκύσεις και να κρατήσεις στη ζωή  σου τους «γοητευτικούς κηπουρούς που κάνουν την ψυχή σου να ανθίζει».  

«Στα σημαντικά ζητήματα της ζωής είμαστε πάντα μόνοι» είναι η ρήση του συγγραφέα Henri Frederic Amiel. Συμφωνείτε;

Δεν μπορώ να κρίνω εάν η ρήση έχει γενική ισχύ ή όχι, αλλά συμφωνώ απολύτως με αυτήν. Προσωπικά, πριν από κάθε μεγάλο «ναι» ή μεγάλο «όχι» που λέω στη ζωή μου, υπάρχουν κάποια κλάσματα του δευτερολέπτου που νιώθω ολομόναχη. Ανεξάρτητα από τη λογική, τα δεδομένα και τους εξωτερικούς παράγοντες, πέρα από τις συμβουλές των ανθρώπων που εμπιστεύομαι, είναι η στιγμή που ο εαυτός μου εκφράζει τη δική του απόφαση. Σωστή ή λανθασμένη, είναι δική μου.

«Οι άνθρωποι μπορεί να μη θυμούνται τι έκανες ή τι τους είπες, αλλά πάντα θα θυμούνται πώς τους έκανες να αισθανθούν» έχει πει η Maya Angelou. Ποια είναι η πρώτη ανάμνηση που σας έρχεται στο μυαλό από μια όμορφη και μια δυσάρεστη κίνηση τρίτων, που σας προκάλεσε έντονα συναισθήματα;

Θα αναφερθώ σε δύο ανθρώπους που έχουν καταγραφεί μέσα μου με τον τρόπο που περιγράφει η Maya Angelou. Ο πρώτος είναι η Λένα Μαντά, και η γενναιόδωρη ενθάρρυνση της να στείλω το βιβλίο μου «Η πενθερά» στις εκδόσεις Ψυχογιός, που μού προκάλεσε έντονα θετικά συναισθήματα. Ο δεύτερος είναι ένας άνθρωπος με τον οποίο συνεργαζόμουν επαγγελματικά και μου συμπεριφέρθηκε με αχαριστία, εν μέσω πανδημίας που η εργασιακή ανασφάλεια είναι στα ύψη, προκαλώντας μου έντονα αρνητικά συναισθήματα. Το σίγουρο είναι πως δεν θα ξεχάσω ποτέ το πώς με έκαναν να αισθανθώ και οι δύο.

«Δεν πειράζει να διστάζεις, αν μετά προχωράς μπροστά» είπε κάποτε ο Μπέρτολτ Μπρεχτ. Υπήρξε κάποια στιγμή στη ζωή σας που λυγίσατε αλλά καταφέρατε να προχωρήσετε; Aν ναι, τι σας έδωσε τη δύναμη να συνεχίσετε;

Δεν θα πω «λυγίζω» αλλά θα προτιμήσω το ρήμα που χρησιμοποιεί ο Μπρεχτ, γιατί με χαρακτηρίζει ως άνθρωπο: «διστάζω». Διστάζω για τα πάντα, δεν είμαι των εύκολων αποφάσεων, πάντα στέκομαι και «ζυγίζω», αλλά στη συνέχεια παίρνω δύναμη από τη λογική μου και από τους δικούς μου ανθρώπους και προχωράω μπροστά. Στη ζωή είναι μονόδρομος να προχωράς μπροστά.

«Όποιος διατηρεί την ικανότητα να βλέπει την ομορφιά, δεν γερνάει ποτέ» πίστευε ο Κάφκα. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, εκείνα τα στοιχεία που μπορούν να διατηρήσουν ακμαίο το μυαλό και την ψυχή;

Όσο μεγαλώνω συνειδητοποιώ πως το μυαλό και η ψυχή δε γερνούν με τους ίδιους ρυθμούς που ακολουθεί το σώμα. Μπορεί να γεράσουν πρόωρα ή να μη γεράσουν ποτέ. Το μυαλό που δεν σταματάει να ονειρεύεται, να κάνει σχέδια, να αναζητά εμπειρίες και γνώσεις, να σπάει τις άγκυρες και να ταξιδεύει, μπορεί να παραμείνει ακμαίο μέχρι τα βαθιά γεράματα. Όσο για την ψυχή, ταυτίζομαι με τον Κάφκα. Η ομορφιά, είναι το μυστικό! Το να καταφέρεις να μείνεις μακριά από την ασχήμια που κουβαλάνε κάποιοι άνθρωποι μέσα τους, από την άρνηση και από τη ψυχική μιζέρια και να απολαύσεις κάθε τι όμορφο.   

 “Πάντα θα’ ναι αργά, δεύτερη ζωή δεν έχει” γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης στο “Παράπονό του”. Υπάρχει, πιστεύετε, δεύτερη ζωή, ή ευκαιρία να ζήσουμε κάποια πράγματα από την αρχή;

Με γοητεύει αυτός ο στίχος, κυρίως γιατί λειτουργεί σαν υπενθύμιση. Δεν θα ξανάρθουμε σε αυτή τη ζωή, δεν θα πατήσουμε ποτέ ξανά στα ίδια ακριβώς χνάρια, συνεπώς ας κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε. Προσωπικά όμως, πιστεύω στη «δεύτερη ζωή», με την έννοια της επανεκκίνησης. Θεωρώ πως ποτέ δεν είναι αργά για να μηδενίσουμε και να κάνουμε νέα ξεκινήματα, αφήνοντας πίσω μας ό,τι δεν μας άξιζε. Ποτέ δεν είναι αργά για μια «δεύτερη ζωή» μέσα στη μία και μοναδική που μας αναλογεί.

«H ευτυχία είναι πράγμα απλό και λιτοδίαιτο- ένα ποτήρι κρασί, ένα κάστανο, ένα φτωχικό μαγκαλάκι, η βουή της θάλασσας. Τίποτα άλλο» έλεγε ο Νίκος Καζαντζάκης. Τι είναι για εσάς ευτυχία;

Ευτυχία για εμένα είναι στην αλλαγή αυτού του καταραμένου χρόνου, να μετρηθούμε και να μη λείπει κανένας. Ας είμαστε μακριά. Σημασία έχει να είμαστε όλοι καλά. Είναι συγκλονιστικό πόσοι άνθρωποι χρειάστηκε να βιώσουν την αγριότητα της πανδημίας του κορονοϊού για να συναντήσουν μέσα τους αυτό που περιγράφει ο Καζαντζάκης.

Θα ήθελα να μου πείτε μια φράση που αγαπάτε περισσότερο από το έργο σας...

Αν και είναι πολύ δύσκολο να ξεχωρίσω μόνο μία φράση από την «Ολική έκλειψη καρδιάς», θα επιλέξω την παρακάτω: «Δεν ξέρω για εσάς, αλλά εγώ πιστεύω ακράδαντα στην ανταποδοτική δικαιοσύνη του σύμπαντος. Αυτήν που δεν τιμωρεί, αλλά επιστρέφει τις αδικίες. Με τους δικούς της, πολλές φορές αργούς ρυθμούς. Όμως το κάνει. Πάντα. Πληρώνοντας τους σκάρτους με το μόνο νόμισμα που τους αξίζει».

Ποιοι είναι οι ήρωές σας στην πραγματική ζωή;

Ο 17χρονος ανιψιός μου, που καλείται να δώσει Πανελλήνιες, τις πιο σημαντικές εξετάσεις της ζωής του, με τις χειρότερες συνθήκες των τελευταίων δεκαετιών. Η τρίτεκνη Ειρήνη, που δουλεύει σε σούπερ μάρκετ, στον καιρό της καραντίνας!, και ταυτόχρονα φροντίζει τα παλικάρια της χωρίς να χάνει ποτέ το χαμόγελό της. Η νοσηλεύτρια Δήμητρα, που έχασε μέσα σε ένα μήνα τον σύντροφο της ζωής της από καρκίνο και καλείται να βρει τη δύναμη να συνεχίσει να προσφέρει στους ασθενείς που πάσχουν. Η καρκινοπαθής Ζωή, που ένα ιατρικό λάθος έχει αχρηστεύσει το δεξί της χέρι και δεν έχει τους οικονομικούς πόρους για να κάνει τις αναγκαίες φυσικοθεραπείες. Είναι τόσοι πολλοί οι ήρωες γύρω μου!

Σε ποια λάθη δείχνετε τη μεγαλύτερη επιείκεια;

Στα λάθη που οφείλονται σε έντονα συναισθήματα. Σε θυμό, απελπισία, πανικό, έρωτα, ακραίο ενθουσιασμό. Αντίθετα, είμαι πολύ αυστηρή με τα λάθη που γίνονται με «κρύο αίμα», τα συνειδητά, τα επαναλαμβανόμενα. Αυτά τα προσπερνώ, τα αφήνω πίσω μου, αλλά δύσκολα τα συγχωρώ.

«Να έχεις μια καρδιά που ποτέ δεν σκληραίνει, έναν χαρακτήρα που ποτέ δεν κουράζει, ένα άγγιγμα που ποτέ δεν πονά» είναι τα λόγια του Ντίκενς. Πόσο συχνά συναντάμε σήμερα μια τέτοια προσωπικότητα όπως αυτή που περιγράφει;

Τη συναντάμε συχνά στις σελίδες των βιβλίων κι αυτός είναι ένας υπέροχος λόγος για να βουτάμε στις σελίδες τους. Στην πραγματική ζωή είναι σπάνιο, επιτρέψτε μου να πω ουτοπικό, να περιμένεις να συναντήσεις μια τέτοια προσωπικότητα. Μπορείς βέβαια να βάλεις σκοπό της ζωής σου να γίνεις εσύ ο ίδιος αυτή η προσωπικότητα, αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση.

«Αν θέλεις να δοκιμάσεις τον χαρακτήρα ενός ανθρώπου, δώσ’ του εξουσία» έλεγε ο Λίνκολν. Συμφωνείτε μαζί του;

Απολύτως! Θα μπορούσα να γράψω πολυσέλιδο βιβλίο για τους ανθρώπους και τα ανθρωπάκια που κάτω από τον μεγεθυντικό φακό της εξουσίας αποκαλύπτεται το πραγματικό μέγεθός τους. Βιβλίο με αποδείξεις και ονόματα, όχι θεωρητικό.

Πώς θα περιγράφατε τον ιδανικό αναγνώστη σας;

Ιδανικός αναγνώστης με την έννοια της τελειότητας θεωρώ πως δεν υπάρχει, δεδομένου πως η ανάγνωση ενός βιβλίου είναι βαθύτατα υποκειμενική διεργασία. Εκτιμώ κάθε άνθρωπο που μπαίνει στη διαδικασία να διαβάσει τις ιστορίες μου. Ακούω όλες τις απόψεις, λαμβάνω σοβαρά υπόψιν τις εμπεριστατωμένες αρνητικές κριτικές, γελώ με τις προκάτ που εξυπηρετούν άλλους σκοπούς και συγκινούμαι σαν μικρό παιδί όταν λαμβάνω θετικές γνώμες. Ομολογώ πάντως πως έχω μια ιδιαίτερη αδυναμία στους αναγνώστες που, όσα βιβλία κι αν έχουν διαβάσει, δεν θεωρούν εαυτούς παντογνώστες, αλλά αιώνιους αναζητητές.

  Αν και κάθε έργο ενός συγγραφέα θα το παρομοίαζα σαν ένα λογοτεχνικό του «παιδί»- και τα παιδιά μας δεν τα ξεχωρίζουμε- υπάρχει κάποιο βιβλίο σας που το αγαπήσατε ίσως περισσότερο και γιατί;

Εγώ τα βιβλία μου τα νιώθω περισσότερο σαν ερωτικές σχέσεις, και ευτυχώς ο σύζυγός μου δεν έχει κανένα πρόβλημα με αυτό (γέλια). Αυτήν την εποχή είμαι παράφορα ερωτευμένη με την «Ολική έκλειψη καρδιάς» που θα κυκλοφορήσει τον Φεβρουάριο του 2021 από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Υπάρχουν όμως και μέρες που καρδιοχτυπώ για το βιβλίο που θα εκδοθεί το 2022 και έχει από καιρό παραδοθεί στον εκδοτικό, ενώ κάποιες άλλες αισθάνομαι να μου λείπει αφόρητα «Η πενθερά». Η κατάσταση περιπλέκεται όταν στην εξίσωση μπαίνουν και τα δύο πρώτα μου μυθιστορήματα και ιδιαίτερα το «Είδα τον εαυτό μου στα μάτια σου» που ήταν η παρθενική μου εμφάνιση στον μαγικό χώρο των εκδόσεων.

Ποια είναι τα σχέδιά σας για το μέλλον;

Αν κάτι μου έμαθε η πανδημία, που έχει βάλει τη ζωή μας σε παύση, είναι να μην κάνω σχέδια για το μέλλον. Μόνο όνειρα. Αυτά δεν επιτρέπω σε κανέναν ιό να μου τα παγώσει.