“Μπήκα μέσα στο βιβλιοπωλείο και ανέπνευσα εκείνο το άρωμα χαρτιού και μαγείας που, περιέργως, κανένας ποτέ δεν σκέφτηκε να εμφιαλώσει”, έχει πει ο Ισπανός συγγραφέας Κάρλος Ρουίθ Θαφόν.  Κι όμως αυτά τα λόγια με εκφράζουν σε τέτοιο βαθμό, που νιώθω σαν να ειπώθηκαν από εμένα.

Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, αναζητώ τη γνώση μέσα από τα βιβλία. Ίσως είμαι τυχερή, καθώς την εποχή που γεννήθηκα δεν κυριαρχούσε το διαδίκτυο. Θυμάμαι μετά το τέλος κάθε σχολικής χρονιάς, τη μητέρα μου να με παίρνει από το χέρι και να με οδηγεί στο μέρος που στο τότε παιδικό μυαλό μου, φάνταζε μαγικός και συνεχίζει... Εκεί όπου επιλέγαμε μαζί, δεκαπέντε με είκοσι βιβλία τα οποία θα με ταξίδευαν την περίοδο των καλοκαιρινών μου διακοπών,  σε άλλες εποχές, σε άλλες ζωές, δίνοντάς μου την ευκαιρία να εξελίξω τα όνειρα και τη φαντασία μου.

Σήμερα, που τα χρόνια έχουν περάσει και οι ρόλοι άλλαξαν, παίρνω τα δικά μου παιδιά από το χέρι για να επιλέξουμε βιβλία στο βιβλιοπωλείο. Και η ιστορία επαναλαμβάνεται.

Το μαγικό είναι ότι όσες φορές και να διαβάσεις ένα καλό βιβλίο, πάντα κάτι νέο έχει να σου πει. 

Στην περίοδο του lockdown και όχι μόνο, είναι ευκαιρία να κάνουμε μια στροφή προς τα βιβλία. 

Σκέφτηκα, λοιπόν, να ξεκινήσουμε μια νέα στήλη στο klik αφιερωμένη στα βιβλία που έχουν τη δύναμη ακόμα και να θεραπεύσουν την ψυχή. Φτάνει μόνο να τα αγαπήσουμε...

Ας δούμε τι έχει να πει στο #book_therapy η κα  Κατερίνα Ζωιτοπούλου-Μαυροκεφαλίδου.

Πότε αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τη συγγραφή και τι αποτελεί συνήθως πηγή έμπνευσής σας;

 Στις καλοκαιρινές διακοπές μετά την τετάρτη τάξη του δημοτικού καταβρόχθισα κυριολεκτικά και τους πέντε τόμους των «Αθλίων» του Β. Ουγκώ. Όταν άρχισε το σχολείο και ο δάσκαλος μού έβαλε δέκα σε μια έκθεση που είχα γράψει, ε, τότε το αποφάσισα: «Θα γίνω συγγραφέας!». Και όπως και η παιδική μου τότε έκθεση είχε σαν θέμα τη ζωή μιας μικρής εργάτριας, έτσι και τώρα με εμπνέουν πάντα οι ζωές των απλών ανθρώπων.

Μιλήστε μας για το“Φωτογραφικό Λεύκωμα για την Αθήνα του ’60”. Ποια ήταν η αφορμή για να ξεκινήσετε ένα τέτοιο φωτογραφικό ταξίδι και γιατί αποφασίσατε να το δημοσιεύσετε τώρα, τόσα χρόνια αργότερα;

Το 1966, μετά από δέκα χρόνια στο Βερολίνο, ήρθα διακοπές στην Αθήνα για μερικές μέρες. Η πόλη που αντίκρισα τότε με γοήτευσε με έναν παράξενο τρόπο: ήταν αλλαγμένη, ξένη αλλά ταυτόχρονα και πολύ γνώριμη. Με τον φακό μου προσπάθησα να αιχμαλωτίσω αυτό το περίεργο συναίσθημα. Άρχισα να πηγαίνω στα γνωστά, νεανικά μου στέκια, όμως δεν αναγνώριζα σχεδόν τίποτα. Οι μπουλντόζες της αντιπαροχής είχαν αλλάξει τη μορφή της πόλης. Αισθανόμουν σαν μια ξένη που ψάχνει να βρει τον τόπο της, όσο κι αν αυτό ακούγεται παράξενο. Όμως όλα δεν είχαν αλλάξει: ακόμα έπαιζαν τα παιδιά με το τσέρκι στα δρομάκια της Πλάκας, τα ερωτευμένα ζευγαράκια ανηφόριζαν στον Λυκαβηττό ή στον λόφο του Στρέφη, η Βαρβάκειος ήταν πάντα γεμάτη κόσμο και στην πλατεία Αβησσυνίας, στο Γιουσουρούμ, μπορούσες να βρεις ό,τι ποθούσε η ψυχή σου!

Με τον αναγκαστικό εγκλεισμό μας στο σπίτι λόγω της πανδημίας και θέλοντας να κάνω κάτι δημιουργικό, άρχισα να ταξινομώ το πλούσιο  φωτογραφικό μου αρχείο. Εκεί ανακάλυψα αυτές τις φωτογραφίες και νοσταλγώντας εκείνη την εποχή, έστησα αυτό το λεύκωμα.

Τι αποτέλεσε πηγή έμπνευσής σας για να το δημιουργήσετε και ποιο είναι το μήνυμα ή τα μηνύματα που θέλετε να περάσετε μέσα από αυτό;

 Όπως πάντα και σε όλες τις φωτογραφίες μου πηγή έμπνευσης είναι οι απλοί άνθρωποι και η ζωή τους. Ο φωτογραφικός φακός απαθανατίζει μια στιγμή, ένα ενσταντανέ της ζωής και της καθημερινότητας των ανθρώπων. Και το μήνυμα που θα ήθελα να περάσω είναι να έχουμε ανοιχτά τα μάτια της ψυχής μας και να χαιρόμαστε τα απλά πράγματα της ζωής.

Από την εποχή που ο χρόνος κυλούσε κάπως πιο αργά κι έτρεχε μόνο σε «κουρδισμένα» ρολόγια, τι αγαπήσατε  και θα θέλατε να είχε μείνει το ίδιο και τι προτιμάτε από τη σημερινή...Ποια γεύση θέλετε να μείνει στους αναγνώστες που θα το επιλέξουν; 

 Από εκείνη την εποχή που ο χρόνος κυλούσε πιο αργά και δεν ζούσαμε με αυτό το στρες και το τωρινό συνεχές τρέξιμο για να προλάβουμε τι άραγε, θα ήθελα να κρατήσω τις καντάδες στα σοκάκια της Πλάκας, το άρωμα από τις γαζίες και το αγιόκλημα, τις παρέες στις ταβερνούλες, την ηρεμία και  το ραχάτι που μας επέτρεπε να ατενίζουμε διαφορετικά τη ζωή και να τη φιλοσοφούμε.  Θα ήθελα οι άνθρωποι που θα δουν τις φωτογραφίες αυτού του λευκώματος να αισθανθούν τη νοσταλγία εκείνης της εποχής και να πάρουν κάτι από την ηρεμία της.

Στην εποχή της τεχνολογίας,  όπου κυριαρχούν τα τάμπλετς και οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, πόσο εύκολο είναι το βιβλίο να έχει θέση στη ζωή των σημερινών νέων;

Φυσικά η τεχνολογία έχει προχωρήσει και οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές έχουν γίνει ένα σπουδαίο και αναγκαίο εργαλείο. Έχει περάσει πια ανεπιστρεπτί η εποχή της «χαρτοκοπτικής» στα κείμενά μας. Παρόλα αυτά δε συγκρίνεται με τίποτα η αγαλλίαση του διαβάσματος  ενός βιβλίου, η αίσθηση στα χέρια του χαρτιού και το φυλλομέτρημα των σελίδων. Και φυσικά, μην ξεχνάμε τους πολύχρωμους καλαίσθητους σελιδοδείχτες που μας καλωσορίζουν μετά από κάθε διακοπή του διαβάσματος!

 Η Nelly ήταν η πρώτη Ελληνίδα φωτογράφος που τόλμησε να φωτογραφίσει ολόγυμνη την Μόνα Παέβα στην Ακρόπολη. Θα επιθυμούσατε να κάνετε κάτι αντίστοιχα εκκεντρικό και πρωτοποριακό για τη σημερινή εποχή;

Γνωρίζω τις αξιόλογες φωτογραφίες της Nelly από τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής, καθώς και τις γυμνές φωτογραφίες στην Ακρόπολη που δε με εκφράζουν καθόλου. Το δικό μου στιλ είναι εντελώς διαφορετικό, προτιμώ τους απλούς ανθρώπους στην καθημερινότητά τους!

“Δεν υπάρχουν κανόνες για καλές φωτογραφίες, υπάρχουν μόνο καλές φωτογραφίες.” είναι τα λόγια του Αμερικανού φωτογράφου Ansel Adams. Συμφωνείτε;

 Συμφωνώ απόλυτα με τα λόγια του Αμερικανού φωτογράφου Ansel Adams. Φυσικά και δεν υπάρχουν κανόνες για καλές φωτογραφίες, εκτός από μια καλή φωτογραφική μηχανή και τη γνώση της τεχνικής!

“Να φωτογραφίζεις σημαίνει να βάζεις στην ίδια ευθεία, το μυαλό, το μάτι και το χέρι.” θεωρούσε ο Γάλλος φωτογράφος Henri Cartier-Bresson. Τι σημαίνει φωτογραφία για εσάς; “Το πιο ωραίο πράγμα σε μια φωτογραφία είναι ότι δεν αλλάζει ποτέ, ενώ οι άνθρωποι σ’ αυτήν αλλάζουν.”πίστευε ο Andy Warhol. Αν μπορούσατε να κρατήσετε για πάντα μια στιγμή από ό,τι έχετε φωτογραφίσει, ποια θα ήταν αυτή και γιατί; 

Η φωτογραφία δουλεύει με το στιγμιότυπο και την επικαιρότητα. Μπορεί όμως να φωτίσει μια εποχή και να δώσει με την αποτύπωση του επίκαιρου στοιχεία του παρελθόντος που χάνεται. Νομίζω πως οι φωτογραφίες μου προσφέρουν στον θεατή μια νοσταλγική, αλλά φευγαλέα μνήμη μιας πόλης που επρόκειτο να μετασχηματιστεί ραγδαία. Είναι ντοκουμέντα με ψυχή της Αθήνας της δεκαετίας του ’60, με τους καθημερινούς ανθρώπους και τα αστικά τοπία, τους τουρίστες στην Ακρόπολη και τα στενοσόκακα της Πλάκας που απόκτησαν με τον φακό μου μια δεύτερη ζωή, απαθανατίζοντας μια πόλη που χάθηκε…  

 Από τις εμπειρίες που είχατε έως σήμερα, υπάρχει κάτι για το οποίο έχετε μετανιώσει ;

Θα ξαναθυμηθώ το τραγούδι της Έντιθ Πιάφ «Non, je ne regrette rien…» («Όχι, δε μετανιώνω για τίποτε…»), που τραγούδησε μπροστά στον Πύργο του Άιφελ λουσμένη με το φως των προβολέων, ενώ ένα συγκινημένο και με δάκρυα στα μάτια πλήθος την άκουγε ευλαβικά και  με το τέλος του τραγουδιού ξέσπασε σε ενθουσιώδη χειροκροτήματα.

 Τί απεχθάνεστε περισσότερο από όλα στη ζωή σας;

Απεχθάνομαι και αποφεύγω τους τοξικούς ανθρώπους, τα βαμπίρ και τους σκύλους γιατί κυνηγούν τις γάτες.

Ο Marcel Proust είχε πει ότι «ας είμαστε ευγνώμονες για τους ανθρώπους που μας κάνουν χαρούμενους, είναι οι γοητευτικοί κηπουροί που κάνουν την ψυχή μας να ανθίζει.» Εσείς  έχετε νιώσει αυτήν την ευγνωμοσύνη από ανθρώπους που έχετε έρθει κοντά ;

 Είχα γνωρίσει κάποτε έναν γοητευτικό κηπουρό που με τα χρυσά χέρια του έκανε τον κήπο μου να ανθίσει, καθώς και πολλούς άλλους κήπους και πάρκα του Παρισιού. Βλέποντας αυτή την πολυχρωμία και την αρμονία των λουλουδιών στον Κήπο του Λουξεμβούργου στο Παρίσι,  όπου πήγαινα κάθε απόγευμα με τον πατέρα μου, άνθιζε και η ψυχή μου.

«Στα σημαντικά ζητήματα της ζωής είμαστε πάντα μόνοι.»είναι η ρήση του συγγραφέα Henri Frederic Amiel. Συμφωνείτε;

Φυσικά και συμφωνώ με τη ρήση του συγγραφέα Henri Frederic Amiel ότι στα σημαντικά ζητήματα της ζωής είμαστε πάντα μόνοι. Μόνοι με το άγχος μας και το ευαίσθητο έντερο…

«Οι άνθρωποι μπορεί να μη θυμούνται τι έκανες ή τι τους είπες, αλλά πάντα θα θυμούνται πώς τους έκανες να αισθανθούν»έχει πει η Maya Angelou. Ποια είναι η πρώτη ανάμνηση που σας έρχεται στο μυαλό από μια όμορφη και μια δυσάρεστη κίνηση τρίτων, που σας προκάλεσε έντονα συναισθήματα;

 Η πρώτη όμορφη ανάμνηση που μου έρχεται στο μυαλό ήταν όταν πριν από πολλά χρόνια στο Βερολίνο, μετά από ένα νυχτερινό γύρισμα, αργά το βράδυ ο άντρας μου, εικονολήπτης τότε, μού έφερε και ακούμπησε πάνω στο κρεβάτι ένα μικρό γατάκι που ζήσαμε μαζί 17 χρόνια. Και η πιο δυσάρεστη, όταν έπεσα με το ποδήλατο, έσπασα το δόντι μου και αντί να με βοηθήσουν οι περαστικοί, στέκονταν και με χάζευαν…

«Δεν πειράζει να διστάζεις, αν μετά προχωράς μπροστά»είπε κάποτε ο Μπέρτολτ Μπρεχτ. Υπήρξε κάποια στιγμή στη ζωή σας που λυγίσατε αλλά καταφέρατε να προχωρήσετε; Aν ναι, τι σας έδωσε τη δύναμη να συνεχίσετε;

 Υπήρξαν αρκετές στιγμές στη ζωή μου που λύγισα, σε προσωπικά ή  σε επαγγελματικά θέματα, όμως η πίστη στον εαυτό μου και στις ικανότητές μου, καθώς και η έμφυτη υπερηφάνεια μου μού έδιναν τη δύναμη να συνεχίσω.   

«Όποιος διατηρεί την ικανότητα να βλέπει την ομορφιά, δεν γερνάει ποτέ»πίστευε ο Κάφκα. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, εκείνα τα στοιχεία που μπορούν να διατηρήσουν ακμαίο το μυαλό και την ψυχή;

Τα στοιχεία εκείνα που μπορούν να διατηρήσουν ακμαίο το μυαλό και την ψυχή είναι βασικά το ενδιαφέρον για τη ζωή, για τους συνάνθρωπους μας, για τη δημιουργικότητα και την ομορφιά της ζωής παρ’ όλες τις ασχήμιες της.

 “Πάντα θα’ ναι αργά, δεύτερη ζωή δεν έχει” γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης στο “Παράπονό του”. Υπάρχει, πιστεύετε, δεύτερη ζωή, ή ευκαιρία να ζήσουμε κάποια πράγματα από την αρχή;

Κατά τη γνώμη μου δεν υπάρχει δεύτερη ζωή, γι’ αυτό ό,τι φάμε,  ό,τι πιούμε κι ό,τι καταφέρουμε να γνωρίσουμε και να ζήσουμε σ’ αυτή τη μία και μοναδική μας ζωή.

«H ευτυχία είναι πράγμα απλό και λιτοδίαιτο- ένα ποτήρι κρασί, ένα κάστανο, ένα φτωχικό μαγκαλάκι, η βουή της θάλασσας. Τίποτα άλλο.»έλεγε ο Νίκος Καζαντζάκης. Τι είναι για εσάς ευτυχία;

Για μένα είναι ευτυχία να έχω αγκαλιά τη γάτα μου, να τη χαϊδεύω και να την ακούω να γουργουρίζει ή να κάνει πατουσάκια.

Θα ήθελα να μου πείτε ποια φωτογραφία σας αγαπάτε περισσότερο και γιατί...  Δυστυχώς δεν μπορώ να πω ποια φωτογραφία αγαπώ περισσότερο. Όλες αντιπροσωπεύουν μια ξεχωριστή στιγμή της ζωής μου: τα παιδιά του Βερολίνου, ή του Μαγκρέμπ; Τα σπίτια στο Κρόιτσμπεργκ ή τα χαμόσπιτα στα Αναφιώτικα; Πράγματι, δεν μπορώ να κάνω μια αξιολόγηση. Όλες, τις αγαπώ…

Αν και κάθε έργο ενός συγγραφέα θα το παρομοίαζα σαν ένα λογοτεχνικό του «παιδί»- και τα παιδιά μας δεν τα ξεχωρίζουμε- υπάρχει κάποιο βιβλίο σας που το αγαπήσατε ίσως περισσότερο και γιατί ;

Από όλα τα βιβλία που έχω γράψει, αυτό που ξεχωρίζω και αγαπώ περισσότερο είναι: «Μαρία Καραγιώργη: Το όνειρο δεν έσβησε…». Είναι ένα βιβλίο γραμμένο σε τρία επίπεδα: η παθιασμένη και τραγική ζωή της Μαρίας Καραγιώργη, η δική μου ζωή, η σχέση μου με τη Μαρία και η επίδραση της.

Ποιοι είναι οι ήρωές σας στην πραγματική ζωή;

 Ήρωας στην πραγματική ζωή είναι εκείνος που δεν προδίδει τον εαυτό του, παραμένει πιστός στα ιδανικά του παρ’ όλες τις δυσκολίες που του παρουσιάζονται και που δεν πουλάει τον εαυτό σε όλες τις Σειρήνες που του τραγουδούν μαγευτικούς σκοπούς.   

Σε ποια λάθη δείχνετε τη μεγαλύτερη επιείκεια;

Δείχνω μεγάλη επιείκεια στα λάθη που γίνονται από βλακεία…

«Να έχεις μια καρδιά που ποτέ δεν σκληραίνει, έναν χαρακτήρα που ποτέ δεν κουράζει, ένα άγγιγμα που ποτέ δεν πονά.» είναι τα λόγια του Ντίκενς. Πόσο συχνά συναντάμε σήμερα μια τέτοια προσωπικότητα όπως αυτή που περιγράφει;

Πολύ ωραία τα λόγια του Ντίκενς «Να έχεις μια καρδιά που ποτέ δε σκληραίνει, έναν χαρακτήρα που ποτέ δεν κουράζει, ένα άγγιγμα που ποτέ δεν πονά», όμως νομίζω πως είναι μια περιγραφή ενός ιδανικού ανθρώπου, μιας προσωπικότητας που δεν υπάρχει στη γη. Εγώ πάντως δε συνάντησα καμία…

Θα θέλατε να προσθέσετε κάτι άλλο για τη δουλειά, τη ζωή σας ή οτιδήποτε άλλο;

Δεν έχω να προσθέσω τίποτα άλλο, εκτός ότι τώρα ετοιμάζω το τρίτο φωτογραφικό λεύκωμα της σειράς («Βερολίνο», «Αθήνα») με προσωρινό τίτλο εργασίας «Άνθρωποι και Τοπία» και θα περιλαμβάνει φωτογραφίες από τα ταξίδια μου στην Ευρώπη και στο Μαγκρέμπ, πάντα με επίκεντρο τον άνθρωπο και τα παιδιά.