“Μπήκα μέσα στο βιβλιοπωλείο και ανέπνευσα εκείνο το άρωμα χαρτιού και μαγείας που, περιέργως, κανένας ποτέ δεν σκέφτηκε να εμφιαλώσει”, έχει πει ο Ισπανός συγγραφέας Κάρλος Ρουίθ Θαφόν.  Κι όμως αυτά τα λόγια με εκφράζουν σε τέτοιο βαθμό, που νιώθω σαν να ειπώθηκαν από εμένα.

Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, αναζητώ τη γνώση μέσα από τα βιβλία. Ίσως είμαι τυχερή, καθώς την εποχή που γεννήθηκα δεν κυριαρχούσε το διαδίκτυο. Θυμάμαι μετά το τέλος κάθε σχολικής χρονιάς, τη μητέρα μου να με παίρνει από το χέρι και να με οδηγεί στο μέρος που στο τότε παιδικό μυαλό μου, φάνταζε μαγικός και συνεχίζει... Εκεί όπου επιλέγαμε μαζί, δεκαπέντε με είκοσι βιβλία τα οποία θα με ταξίδευαν την περίοδο των καλοκαιρινών μου διακοπών,  σε άλλες εποχές, σε άλλες ζωές, δίνοντάς μου την ευκαιρία να εξελίξω τα όνειρα και τη φαντασία μου.

Σήμερα, που τα χρόνια έχουν περάσει και οι ρόλοι άλλαξαν, παίρνω τα δικά μου παιδιά από το χέρι για να επιλέξουμε βιβλία στο βιβλιοπωλείο. Και η ιστορία επαναλαμβάνεται.

Το μαγικό είναι ότι όσες φορές και να διαβάσεις ένα καλό βιβλίο, πάντα κάτι νέο έχει να σου πει. 

Στην περίοδο του lockdown και όχι μόνο, είναι ευκαιρία να κάνουμε μια στροφή προς τα βιβλία. 

Σκέφτηκα, λοιπόν, να ξεκινήσουμε μια νέα στήλη στο klik αφιερωμένη στα βιβλία που έχουν τη δύναμη ακόμα και να θεραπεύσουν την ψυχή. Φτάνει μόνο να τα αγαπήσουμε...

Ας δούμε τι έχει να πει στο #book_therapy η κα Αννέτα Μαρκογιαννάκη.

Πότε αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τη συγγραφή και τι αποτελεί συνήθως πηγή έμπνευσής σας;

Το πρώτο μου συγγραφικό παιδί ήταν “Η ΚΟΥΚΟΥΒΑΓΙΑ Η ΤΕΤΡΑΓΩΝΟΜΑΤΑ”, ένα παιδικό βιβλίο που μιλάει για τον κίνδυνο της εξάρτησης και την ισορροπημένη χρήση του ίντερνετ και της τεχνολογίας. Αφορμή ήταν τα παιδιά μου, στην προσπάθεια μου να τα απασχολήσω εποικοδομητικά και ευχάριστα, φτιάχνοντας μαζί μια ιστορία. Ακρογωνιαίος λίθος βέβαια είναι οι σπουδές μου στην Ψυχολογία και το “σκάλισμα” του ανθρώπινου ψυχισμού. Η παρατήρηση, η ενδοσκόπηση και ο αναστοχασμός της ανθρώπινης συμπεριφοράς και αλληλεπίδρασης αποτελεί πηγή έμπνευσης για μένα.

Μιλήστε μας για το τελευταίο σας έργο. Ποιο είναι το μήνυμα ή τα μηνύματα που θέλετε να περάσετε μέσα από αυτό; Ποια γεύση θέλετε να μείνει στους αναγνώστες που θα το διαβάσουν;

Στο τελευταίο μου βιβλίο “ΈΡΩΤΑΣ ΣΕ ΑΠΟΣΤΑΣΗ” κεντρικό ρόλο έχει η αγάπη, σε όλες της τις μορφές: γονεϊκή, αδερφική, φιλική, ερωτική, συντροφική, αλλά και η οικουμενική, η πανανθρώπινη αγάπη ο ένας για τον άλλον. Πολλές φορές οι άνθρωποι φοβούνται να φανερωθούν, να εμπιστευτούν, να αγαπήσουν πραγματικά. Σε αυτό συμβάλλει ο τρόπος που έμαθαν, πήραν ή δεν πήραν την αγάπη από την πατρική τους οικογένεια. Μέσα από την αποκάλυψη ενός κρυμμένου γράμματος θα δοθούν πολλές εξηγήσεις για συναισθηματικά “μπλοκαρίσματα”, για καταπιεσμένες επιθυμίες ή ανεξήγητες συμπεριφορές τόσο στην Αλεξάνδρα, πρωταγωνίστρια του βιβλίου, όσο και στις δύο αδερφές της οι οποίες σε αντίθεση με την Αλεξάνδρα είναι παντρεμένες με παιδιά. Γιατί μία γυναίκα μπορεί να φοβάται τον έρωτα και την συναισθηματική εγγύητητα, την στιγμή που σε άλλους τομείς, όπως η επαγγελματική καριέρα, διαπρέπει; Γιατί μια μάνα είναι υπερπροστατευική σ` ένα από τα τρία της παιδιά; Ποιος ο ρόλος της σεξουαλικής παρενόχλησης σε παιδική ηλικία, το “κουκούλωμα¨ και η απόκρυψη μιας αυτοκτονίας, ένα εξώγαμο παιδί από μια εξωσυζική σχέση; Όλα τα ανομολόγητα μυστικά και πάθη αποτελούν κλωστές σ` ένα κουβάρι συναισθημάτων που κουβαλούν οι ήρωες του βιβλίου. Μόνο το φως θα τις λυτρώσει από τις σκοτεινές σοφίτες του παρελθόντος, προχωρώντας στη βίωση μιας ζωής με χαρά και συνειδητότητα.

Ακόμη και στους καιρούς της πανδημίας ένας έρωτας σε απόσταση θα δώσει δύναμη, ελπίδα και χρώμα, έτσι όπως η αγάπη μπορεί. Γιατί ο έρωτας είναι το αντίδοτο του θανάτου και της αβάσταχτης μοναξιάς των καιρών μας.

Στην εποχή της τεχνολογίας,  όπου κυριαρχούν τα τάμπλετς και οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, πόσο εύκολο είναι το βιβλίο να έχει θέση στη ζωή των σημερινών παιδιών;

Η αλήθεια είναι ότι η τεχνολογία είναι στη ζωή μας, αλλά δεν θα πρέπει να είναι Η ζωή μας. Το θέμα δεν είναι να δαιμονοποιήσουμε το ίντερνετ, καθώς τα παιδιά μας χρησιμοποιούν τα κινητά, τους Η/Υ καθημερινά μέσω των οποίων αντλούν οληροφορίες για το σχολείο τους, αναταλλάσσουν μηνύματα με τους φίλους τους, ακούνε μουσική, παίζουν παιχνίδια. “Μέτρον άριστον” όμως. Ο ρόλος των γονέων είναι σημαντικός. Θα πρέπει να θέτουν όρια, να συζητούν, να εξηγούν στο παιδί. Η πλαστικότητα του εγκεφάλου, η ανάπτυξη του παιδικού εγκέφαλου είναι καθοριστική σε αυτές της ηλικιές και έχει ανάγκη από ποικίλα ερεθίσματα, από διαφορετικά περιβάλλοντα. Προσωπικά θεωρώ την αθλητική δραστηριότητα του παιδιού ή και η εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου απαραίτητα στοιχεία της καθημερινότητάς του. Αφετέρου οι γονείς θα πρέπει να αποτελούν πρότυπο για το παιδί. Να τους βλέπουν να κρατάνε οι ίδιοι βιβλία στο χέρι και να αφήνουν και οι ίδιοι κάποιες ώρες το κινητό τους στην άκρη. Να αποσυνδέονται από wifi και να συνδέονται συναισθηματικά μα το παιδί τους παίζοντας ένα επιτραπέζιο, φτιάχνοντας ένα κέικ παρέα, πηγαίνοντας έναν περίπατο στη φύση. Είναι ο ποιοτικός χρόνος. “Είναι ο χρόνος που αφιέρωσες στο τριαντάφυλλό σου” που είχε πει και ο μικρός πρίγκιπας.

"Η ζωή κάθε ανθρώπου, ειπωμένη αληθινά, είναι ένα μυθιστόρημα." έχει πει ο Ernest Hemingway. Θα ήθελα να σχολιάσετε.

Συμφωνώ απόλυτα. Ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδική και ανεπανάληπτη προσωπικότητα. Το ίδιο και η ιστορία του, τα βιώματα, τα τραύματα, οι επιθυμίες, οι ενδοβολές του, οι σχέσεις του, τα οποία καταγράφονται ανεξίτηλα στον ψυχισμό του, στην σπλαχνική του μνήμη. Μια τέτοια ιστορία καθρεπτισμένη με κατανόηση, αποδοχή και αλήθεια κάλλιστα μπορεί να αποτελέσει πρώτη ύλη για ένα μυθιστόρημα.

Ο Marcel Proust είχε πει ότι «ας είμαστε ευγνώμονες για τους ανθρώπους που μας κάνουν χαρούμενους, είναι οι γοητευτικοί κηπουροί που κάνουν την ψυχή μας να ανθίζει.» Εσείς  έχετε νιώσει αυτήν την ευγνωμοσύνη από ανθρώπους που έχετε έρθει κοντά ;

Αισθάνομαι ευγνωμοσύνη για όλους τους ανθρώπους που έχω συναντήσει, για όλους τους ανθρώπους που υπάρχουν στη ζωή μου. Με φέρνουν πιο κοντά στο “είμαι”, νοηματοδοτούν την ύπαρξή μου ως άνθρωπος. Έχει να κάνει βέβαια με το πώς κοιτάς τον κόσμο. Ο τρόπος που κοιτάς τον κόσμο, είναι ο κόσμος μέσα στο οποίο θα ζεις. Αντικειμενική πραγματικότητα δεν υπάρχει. Αν δεν έχω “δουλέψει” με τον εαυτό μου, θα κάνω προβολές στους άλλους όλα τα σκοτεινά μου κομμάτια. Επομένως ο δρόμος για την αυτογνωσία και την προσωπική ανάπτυξη με έχει κάνει να εστιάζω στις ομορφιές της ανθρώπινης ψυχής, να είμαι καλοπροαίρετη, να πιστεύω στην αγάπη, στον άνθρωπο. 

«Στα σημαντικά ζητήματα της ζωής είμαστε πάντα μόνοι.»είναι η ρήση του συγγραφέα Henri Frederic Amiel. Συμφωνείτε;

Ο άνθρωπος έρχεται μόνος, φεύγει μόνος. Στο ενδιάμεσο διάστημα όμως δεν είναι μόνος. Εκείνος βέβαια έχει την ευθύνη της δικής του ζωής, εκείνος κάνει τις επιλογές και παίρνει αποφάσεις, αλλά υπάρχουν και οι συνοδοιπόροι, οι άνθρωποι που μπορεί να ακουμπήσει τα τρωτά σημεία της ύπαρξής του, τους φόβους, τους πόνους. Μέσα από την σχέση ο άνθρωπος νιώθει ασφαλής. Από τη σχέση που διακατέχεται από αλήθεια, αποδοχή, συναισθηματική ωριμότητα. Σημαντική αρετή η ταπεινότητα, το “άνοιγμα”, το “τσαλάκωμα”, η αυτοαποκάλυψη, δίχως στείρο εγωισμό. Πολλές φορές και μόνο το κράτημα του χεριού του δικού μας ανθρώπου είναι αρκετό. Η αίσθηση “είμαι εδώ για σένα, σ` αγαπώ”.

«Οι άνθρωποι μπορεί να μη θυμούνται τι έκανες ή τι τους είπες, αλλά πάντα θα θυμούνται πώς τους έκανες να αισθανθούν»έχει πει η Maya Angelou. Ποια είναι η πρώτη ανάμνηση που σας έρχεται στο μυαλό από μια όμορφη και μια δυσάρεστη κίνηση τρίτων, που σας προκάλεσε έντονα συναισθήματα;

Η μαντινάδα του παππού μου όταν στεκόταν μπροστά στο γιασεμί στην αυλή του σπιτιού στο χωριό. Τα πορτοκάλια που έκοβε από το δέντρο και μου τα πρόσφερε, η μυρωδιά πορτοκαλιού που “πότιζε” στα χέρια μας καθώς τα ξεφλουδίζαμε. Αυτό ήταν αγάπη. Το ζεστό βλέμμα του που συναντούσε το δικό μου παιχνιδιάρικο χαμόγελο.

«Δεν πειράζει να διστάζεις, αν μετά προχωράς μπροστά»είπε κάποτε ο Μπέρτολτ Μπρεχτ. Υπήρξε κάποια στιγμή στη ζωή σας που λυγίσατε αλλά καταφέρατε να προχωρήσετε; Aν ναι, τι σας έδωσε τη δύναμη να συνεχίσετε;

Υπήρξε δύσκολη στιγμή στη ζωή μου, ένα σοβαρό θέμα υγείας που όμως μέσα από τα παιδιά μου και την πνευματικότητα πήρα δύναμη να συνεχίσω. Η εμπειρία μου στον πρωταθλητισμό στα νεανικά μου χρόνια μου έχει μάθει την διαχείριση της απογοήτευσης το αθλητή. Ένας αγωνιστικός στοίβος είναι και η ζωή. Αλλά και η ψυχική ανθεκτικότητα που είχε καλλιεργηθεί μέσα μου από παιδί αποτέλεσε ισχυρό εφόδιο στο να έχω ελπίδα και αισιοδοξία. Τα πάντα έχουν δύο όψεις. Και τα δύσκολα δεν κρατούν για πάντα, όχι πάντως όπως ακριβώς είναι. Η ζωή κάνει κύκλους, “τα πάντα ρει” που είχε πει και ο Ηράκλειτος. Δέχομαι τις “βαρυχειμωνιές” που μου αποδίδουν σοφία και κάνω υπομονή με βλέμμα στραμμένο προς την άνοιξη. Η ζωή είναι όπως η φύση. Η φύση μας τα διδάσκει όλα, αρκεί να παρατηρήσουμε, να σκεφτούμε, να παραδειγματιστούμε...

«Όποιος διατηρεί την ικανότητα να βλέπει την ομορφιά, δεν γερνάει ποτέ»πίστευε ο Κάφκα. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, εκείνα τα στοιχεία που μπορούν να διατηρήσουν ακμαίο το μυαλό και την ψυχή;

Τα μικρά παιδιά δεν αναμασούν και δεν “κολλάνε” στο χθες, ούτε έχουν υπερβολική ανησυχία για το “αύριο”. Όταν το μυαλό είναι ήσυχο όπως του μικρού παιδιού, η καρδιά παίρνει χώρο και μπορούμε να ακούσουμε τις βαθύτερες επιθυμίες μας που μας οδηγούν στην αυτοπραγμάτωση, να γίνω δηλαδή ο εαυτός μου. Όταν η ανάγκη της αυτοπραγμάτωσης, μένει ανεπίτευχκτη, το τραύμα της εκκρεμότητας μεταμφιέζεται σε μόνιμη ανησυχία για τη ζωή. Τότε γερνάει ο ψυχισμός, από την αβίωτη ζωή δίχως χαρά, αιμορραγόντας στη σιωπή μιας ζωής απούσας δίχως αγάπη και συνειδητότητα. Εγώ προσωπικά προσπαθώ να αλληλεπιδρώ με μικρά παιδιά και αλήθεια, πόσα μου μαθαίνουν ή μου υπενθυμίζουν! Προσπαθώ να αγαπάω και να φροντίζω τον εαυτό μου με τον ίδιο τρόπο που αγαπώ τους ανθρώπους. Και να βιώνω μικρές χαρές, να χαμογελώ και να γελώ, όπως τα παιδιά.

 “Πάντα θα’ ναι αργά, δεύτερη ζωή δεν έχει” γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης στο “Παράπονό του”. Υπάρχει, πιστεύετε, δεύτερη ζωή, ή ευκαιρία να ζήσουμε κάποια πράγματα από την αρχή;

Ποτέ δεν είναι αργά για τίποτα. Ούτε για να αλλάξουμε ρότα και στάση ζωής, ούτε για να συγχωρήσουμε, ούτε για να διορθώσουμε λάθη, ούτε για να σπουδάσουμε, ούτε για να ερωτευτούμε. Και στα ογδόντα μας, όλα μπορούμε να τα κάνουμε, φτάνει να το επιθυμούμε βαθιά, από τα έγκατα της ψυχής μας.

«H ευτυχία είναι πράγμα απλό και λιτοδίαιτο- ένα ποτήρι κρασί, ένα κάστανο, ένα φτωχικό μαγκαλάκι, η βουή της θάλασσας. Τίποτα άλλο.»έλεγε ο Νίκος Καζαντζάκης. Τι είναι για εσάς ευτυχία;

Το γαργάλημα με τα παιδιά μου, μια αγκαλιά, το ανάλαφρο πέταγμα ενός γλάρου, ο παφλαμός της θάλασσας, ένα καφεδάκι με τις φίλες μου, το σιγοψιθύρισμα ενός τραγουδιού πίνοντας ένα ποτήρι κρασί με τον άντρα μου, ένα ξαφνικό “σ` αγαπώ”, η μυρωδιά του βρεγμένου χώματος στο χωράφι. Απλές είναι οι ουσιαστικές χαρές. Και είναι στιγμές.

Θα ήθελα να μου πείτε μια φράση που αγαπάτε περισσότερο από το έργο σας...

“Είναι κάποιες στιγμές που έχεις την αίσθηση ότι σταματά ο χρόνος και ότι στην άκρη του ορίζοντα ο Ήλιος συναντά τον Άδη. Ανιχνεύεις τις αντιθέσεις μέσα στις σκέψεις σου. Δοκιμάζεται ο ψυχισμός περιπλανώμενος στο τίποτα, στο μεταίχμιο της ύπαρξης και της ανυπαρξίας έτσι, που για άλλους πολλές φορές μοιάζει αφηρημάδα και ονειροπόληση”.

Ποιοι είναι οι ήρωές σας στην πραγματική ζωή;

Όλοι οι άνθρωποι που συναντώ στο γραφείο μου ως Ψυχολόγος, οι αναγνώστες των βιβλίων, εγώ, εσείς, ο άγνωστος περαστικός. Όλοι κάνουμε τον αγώνα μας και μόνο εμείς ξέρουμε τον σταυρό που κουβαλάμε. Έτσι είναι η ζωή. Αυτή είναι η ζωή. Δεν υπάρχει “γιατί”.

Σε ποια λάθη δείχνετε τη μεγαλύτερη επιείκεια;

Στα λάθη που δεν γίνονται εσκεμμένα. Αυτά της καρδιάς και όχι του μυαλού. Όλοι είμαστε άνθρωποι. Τέλειος άνθρωπος δεν υπάρχει, ούτε αλάνθαστος, ούτε αναμάρτητος. Δεν κρίνω τους ανθρώπους, δεν κρίνω συμπεριφορές και καταστάσεις. Άλλωστε το “φυσιολογικό”, “σωστό” ή “λάθος” είναι κοινωνικές κατασκευές και ποικίλουν ανάλογα με τον πολιτισμό, την εποχή, τις συνθήκες.

«Να έχεις μια καρδιά που ποτέ δεν σκληραίνει, έναν χαρακτήρα που ποτέ δεν κουράζει, ένα άγγιγμα που ποτέ δεν πονά.» είναι τα λόγια του Ντίκενς. Πόσο συχνά συναντάμε σήμερα μια τέτοια προσωπικότητα όπως αυτή που περιγράφει;

Στην θεωρία όλοι τα πάμε μια χαρά. Το θέμα είναι το πέρασμα από τη θεωρία στην πράξη. Αυτό εγώ το ονομάζω ακεραιότητα χαρακτήρα. Αυτό που πρεσβεύεις, να πράττεις. Αλλά αυτό προϋποθέτει εσωτερική “δουλειά” με τον ίδιο σου τον εαυτό.

Αχ να ΄ξεραν οι άνθρωποι πόσο πιο ανάλαφροι θα ένιωθαν, δίχως άκαμπτα “πρέπει”, ενοχές και μίση μέσω αυτής της εσωτερικής αναζήτησης. Το φως λυτρώνει. Η αυτογνωσία απαλύνει τις κοφτερερές άκρες της ύπαρξης αλλά και δίνει δύναμη να παλέψεις τις αντιξοότητες που αναπάντεχα φέρνει η ζωή. Γιατί είσαι ελεύθερος από τα δεσμά σου. Από όλους μπορείς να ξεφύγεις, από τον εαυτό ποτέ. Αυτός πάντα γνωρίζει. Δεν “χωράει” προσωπεία ο εαυτός. Δεν μπορείς να τον κοροϊδέψεις. Γνωρίζει καλά. Και εκεί κάπου είναι που έρχονται σαν καμπανάκια τα ψυχοσωματικά συμπτώματα, οι κρίσεις πανικού για να σου πουν : “δεν με ακούς, με παραμελείς, με κουράζεις, με πιέζεις, φρόντισέ με, αγάπα με, άλλαξε ρότα”

 «Αν θέλεις να δοκιμάσεις τον χαρακτήρα ενός ανθρώπου, δώστου εξουσία» έλεγε ο Λίνκολν. Συμφωνείς μαζί του;

Ηγέτης θα πρέπει να είναι ο κάθε άνθρωπος πρώτα απ` όλα στη ζωή του, στον προσωπικό, οικογενειακό, επαγγελματικό τομέα. Αλλά με ηθικό συλλογισμό και σοφία. Με γνώμονα όχι μόνο την ατομική αλλά και την κοινωνική ευημερία. Σημαντικό το “εμείς”, η συλλογική συνείδηση, πέρα από τον ατομικισμό που δυστυχώς τείνει να κυριαρχεί στην σύγχρονη εποχή στον δυτικό πολιτισμό.

Πώς θα περιγράφατε τον ιδανικό αναγνώστη σας;

Να έχεις περπατήσει δικά του κακοτράχηλα και σκιερά μονοπάτια της ζωής και να συναντάει κομμάτια του εαυτού του σε κάποιους χαρακτήρες του βιβλίου. Να τύχει να διαβάζει και να ξαναδιαβάζει μια φράση ή μια παράγραφο. Να σημειώνει δυο λέξεις σε ένα δικό του κρυφό τετραδιάκι ή στο θολό τεφτέρι της καρδιάς. Τότε θαρρώ πως συναντιόμαστε πραγματικά. Μην με ρωτήσετε πως. Δεν ξέρω πως γίνεται, όμως το νιώθω.

Αν και κάθε έργο ενός συγγραφέα θα το παρομοίαζα σαν ένα λογοτεχνικό του «παιδί»- και τα παιδιά μας δεν τα ξεχωρίζουμε- υπάρχει κάποιο βιβλίο σας που το αγαπήσατε ίσως περισσότερο και γιατί ;

Δεν ξεχωρίζω κανένα από τα “συγγραφικά” μου παιδιά. Το κάθε ένα από αυτά γράφτηκε για να διαπαραγματευτώ και κάτι δικό μου. Όλα εμπεριέχουν κομμάτια και διαμορφώσεις του εαυτού. Μου κράτησαν παρέα άγουρα πρωινά, έναστρες νύχτες και μαβιά δειλινά. Κύλησαν δάκρυα, ξόρκισα φόβους, αναστατώθηκαν τα μέσα μου, ξεπήδησαν “θέλω” μου, χαμογέλασα κρυφά.

Ποια είναι τα σχέδιά σας για το μέλλον;

Να έχω υγεία. Να ζω με συνειδητότητα και ευγνωμοσύνη την κάθε μέρα. Να αγαπώ και να αγαπιέμαι. Όλα τα υπόλοιπα έρχονται μόνα τους. Αυτή η ελευθερία της εσωτερικής μου αρμονίας, όταν την έχω, είναι που δημιουργεί. Εστιάζω στο “εδώ και τώρα”, ακολουθώ τη ροή της ζωής. Όταν δεν κυνηγάς κάτι, ό,τι γίνεται με αγνές προθέσεις και με αλήθεια γίνεται όμορφο. Γιατί είναι “μοίρασμα”, είναι η μετουσίωση του πόνου ή της βιωματικής γνώσης σε προσφορά.

Μπορείτε να βρείτε το νέο βιβλίο της κας Μαρκογιαννάκη, εδώ: https://ellinoekdotiki.gr/gr/ekdoseis/i/erwtas-se-apostasi